Yetişkinlerde algılanan ebeveyn tutumlarının öz yeterlilik ve psikolojik iyi oluş üzerindeki etkilerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, yetişkin bireylerin algıladıkları ebeveyn tutumlarının (duygusal sıcaklık, aşırı koruyuculuk ve reddedicilik) öz yeterlik ve psikolojik iyi oluş düzeyleri üzerindeki etkileri incelenmiştir. Aynı zamanda, öz yeterlik düzeyinin psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisinde ebeveyn tutumlarının aracı rol oynayıp oynamadığı değerlendirilmiştir. Araştırma, ilişkisel tarama modeli kapsamında yürütülmüş ve veri analizi SPSS 25.0 programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulgularına göre, öz yeterlik değişkeni, psikolojik iyi oluş üzerinde anlamlı bir yordayıcı olarak bulunmuştur (β = ,536; p < ,01). Aynı zamanda, ebeveyn tutumlarının alt boyutlarından duygusal sıcaklık ile öz yeterlik arasında pozitif yönlü, anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir (r = ,401; p < ,01). Aşırı koruyuculuk ve reddedicilik tutumları ise öz yeterliği negatif yönde yordayan faktörler olarak belirlenmiştir. Özellikle reddedicilik ile öz yeterlik arasında anlamlı ve negatif bir ilişki (r = -,390; p < ,01) gözlemlenmiştir . Aracılık analizleri sonucunda, öz yeterliğin psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisinde "algılanan reddedicilik" tutumunun kısmi aracılık rolü oynadığı saptanmıştır. Yapılan regresyon analizine göre, öz yeterlik algısı arttıkça bireylerin psikolojik iyi oluş düzeylerinin de yükseldiği, ancak ebeveynin reddedicilik eğilimi arttığında bu ilişkinin zayıfladığı görülmüştür. Sonuç olarak, ebeveyn tutumlarının bireylerin öz yeterlik düzeylerini ve dolayısıyla psikolojik iyi oluşlarını önemli ölçüde etkilediği sonucuna varılmıştır. Özellikle demokratik ve destekleyici ebeveynlik yaklaşımlarının bireylerin öz yeterlik algısını güçlendirdiği, bu algının ise yaşam doyumu ve ruhsal iyi oluş üzerinde pozitif etkiler sağladığı belirlenmiştir. Bu bulgular, bireyin yaşamının erken dönemlerinde maruz kaldığı ebeveyn tutumlarının, yetişkinlikteki psikolojik işleyiş üzerinde etki yaratmasının mümkün olacağını göstermektedir.

This study investigated the effects of perceived parental attitudes—specifically emotional warmth, overprotectiveness, and rejection—on adults' self-efficacy and psychological well-being. Furthermore, it examined whether these parental attitudes played a mediating role in the relationship between self-efficacy and psychological well-being. The research employed a correlational survey model, and data were analyzed using SPSS 25.0. Findings indicated that self-efficacy significantly predicted psychological well-being (β = .536; p < .01). A significant positive correlation was found between emotional warmth and self-efficacy (r = .401; p < .01), while overprotectiveness and rejection were negatively associated with self-efficacy. In particular, rejection was negatively and significantly correlated with self-efficacy (r = –.390; p < .01). Mediation analyses revealed that perceived parental rejection had a partial mediating effect on the relationship between self-efficacy and psychological well-being. Regression analysis showed that as self-efficacy increased, psychological well-being also improved; however, higher levels of perceived parental rejection weakened this relationship. In conclusion, perceived parental attitudes have a substantial impact on individuals' levels of self-efficacy and, consequently, on their psychological well-being. Supportive and emotionally warm parenting approaches were found to strengthen self-efficacy beliefs, which in turn enhanced overall life satisfaction and emotional well-being. These results underscore the enduring influence of early parental interactions on adult psychological functioning.