Türkiye'de turizm gelirlerini etkileyen risk faktörleri

Bu amprik çalışmanın amacı CDS primi(kredi temerrüt takası) ve reel efektif döviz kuru (REFE) gibi risk faktörlerinin turizm gelirleri(LNTUG) ve BİST (Borsa İstanbul) Turizm fiyat endeksi(TUE) üzerindeki etkisini araştırmaktır. Yapılan Çalışmada 01.01.2012-31.12.2020 dönemleri arasındaki aylık veriler kullanılmıştır. Analiz, Vektör otoregresyon(VAR), Vektör hata düzeltme(VECM), Granger nedensellik ve etki-tepki teknikleri kullanılarak yapılmıştır. Granger nedensellik testi sonuçları CDS ile TUE, REFE ile TUE, CDS ile LNTUG ve REFE ile LNTUG değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmadığını göstermiştir. VAR ve VECM sonuçları CDS(-2) ile Turizm endeksi ve turizm geliri arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmadığını göstermiştir. Benzer şekilde, REFE(-2) ile Turizm endeksi ve turizm geliri arasında da istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmadığını göstermiştir. Fakat VECM sonuçları turizm geliri ile CDS arasında anlamlı negatif bir ilişki göstermiştir. Turizm geliri arttığında Türkiye’nin ekonomik ve politik riskini kapsayan CDS düşmektedir. Çünkü turizm geliri cari açığı azaltacaktır. Turizm faaliyetlerinin tüm yıla yayılacak şekilde çeşitlendirilmesi yönünde master plan yapılması önerilmektedir. Bu bağlamda Türkiye’nin hem hacama oranları hemde seyahat süreleri göz önüne alındığında gençlik turizmine, alt yapı ve saha yetersizliği sıkıntısının olmamasına rağmen ulaşım ve tesis yetersizliğinden dolayı pastadan yeteri kadar pay alamadığı kış turizmine, golf turizmine katılan turistin normal turiste oranla harcaması 3 kat fazla olduğu için golf turizmine yönelmesi turizm gelirlerini arttıracağı gibi turizm faaliyetlerinin tüm yıla yayılmasını sağlayacaktır. Pay yatırımcılarının BİST Turizm endeksini etkileyen risk faktörlerini yakından takip ederek turizm endeksine bağlı borsa yatırım fonlarını daha aktif yönetmeleri önerilmektedir.

This study aims to provide empirical insights into how tourism income(LNTUG) and BIST (Borsa İstanbul) Tourism price index(TUE) are affected by risk indicators such as CDS(credit default swap) and real exchange rate index(REFE). Tourism income, BIST(Borsa İstanbul) tourism index, CDS and real exchange rate index have been examined. The monthly data between January 1, 2012 and December 31, 2020 are used. Vector autoregression (VAR), Vector error correction(VECM), Granger causality and impulse response test are employed in the analysis. Granger causality test results have revealed that there are no causality between CDS and TUE, REFE and TUE, CDS and LNTUG, REFE and LNTUG, respectively. VAR and VECM results have revealed that there is not a significant relationship between CDS(-2) and Tourism income, BIST(Borsa İstanbul) Tourism price index, respectively. Besides, that there is not a significant relationship between REFE(-2) and Tourism income, BIST(Borsa İstanbul) Tourism price index, respectively. VECM results have shown a significant negative relationship between tourism income and CDS. CDS, which covers Turkey's economic and political risk, will decrease due to lower current account deficit when tourism income increases. It is recommended to make a master plan to diversify tourism activities throughout the year.