Türk Güldürü Sineması’nda Lümpenliğin Değişen Yüzü

Abstract

Türk Sineması’nda başlangıcından itibaren gerek film yapımcılarının gerekse seyircinin tercih ettiği türlerin başında güldürü filmleri gelmektedir. Yerli güldürü sineması tarihine bakıldığında, film yapımcılarının çoğu zaman lümpen bireylerin anlatısını sunmayı tercih ettiği görülmektedir. Marx’ın sınıf bilincinden yoksun, sınıfsız, apolitik bireyleri tanımlamak için ortaya koyduğu lümpenlik de yerli güldürü filmlerinde, Türkiye’nin içinde bulunduğu dönemin toplumsal koşulları doğrultusunda şekillenmektedir. Araştırmanın amacı, filmlerin anlatısında lümpen olarak kurgulanan kahramanlar aracılığıyla, yerli güldürü sinemasında lümpenliğin toplumsal koşullar sonucunda değişen temsilini ortaya koymaktır. Araştırmada amaçlı örneklem yöntemi doğrultusunda, anlatısında en az bir lümpen kahramanın bulunduğu filmler, gösterime girdiği dönemlerin toplumsal koşulları doğrultusunda dörde (Öncül lümpenler, 80 Sonrası, Yeni Türk Sineması ve son dönem yerli güldürüler) ayrılmış, filmlerdeki lümpen tiplerin çözümlenmesinde anlatı analizi tercih edilmiştir. Bulgular, yerli güldürü sinemasında lümpenliğin, kavramın özü korunarak içinde bulunduğu toplumsal koşullar neticesinde zaman içerisinde değişime uğradığını göstermektedir. Ancak gelinen noktada, lümpenliğe toplumsal bir eleştiri getirilmediği gibi kavramın yeniden üretildiğini ortaya koymaktadır.

The comedy has been one of the most popular genres since the beginning of Turkish Cinema among film producers as well as the audience. Considering the history of Turkish comedy cinema, it is seen that producers prefer using the narrative of lumpen individuals most of the time. Lumpenism, defined by Marx as classless, apolitical individuals lacking classconsciousness, is shaped according to the sociopolitical conditions of Turkey. The aim of this study is to illustrate the changing representation of Lumpenism in Turkish comedy cinema due to the social circumstances through heroes being constructed as lumpens within the narrative. First, by applying the purposive sampling method, the films with at least one lumpen hero have been categorized into one of the four periods (Premise lumpens, After ‘80s, New Turkish Cinema and Current Turkish comedies) that are determined by social changes occurred around their release dates. Then a narrative analysis is conducted to analyze the lumpen flat characters. The results show that lumpenism in Turkish comedy cinema has been transformed according to the social changes of their time, preserving the essence of the concept. All the while, there is no social criticism of lumpenism and the concept is reproduced.