Gazi Muhammed Zahireddin Babür Şah’ın (1483-1530) Hatıratı Babür-nâme'de Yer Alan Gastronomi Unsurlarının Değerlendirilmesi

Abstract

Giriş ve Çalışmanın Amacı: Gastronomi tarihi insanoğlunun beslenme gereksinimleri ile şekillenmiş olup yemek ise biyolojik, sosyal, kültürel, dini, politik ve ekonomik dinamik değişkenlerle bağlantılıdır. Bu çalışma ile Babür Devletinin kurucusu ve tarih sahnesinde önemli bir şahsiyet olan Gazi Muhammed Zahireddin Babür Şah’ın anılarını içeren ve tarihe ışık tutan Babür-nâme eserinde yer almakta olan gastronomi unsurlarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Kavramsal/Kuramsal Çerçeve: Gastronomi açısından kavramsal çerçevenin oluşturulmasında döneminin sosyal, hiyerarşik, siyasi ve kültürel olayları ve yapısı dikkate alınarak tarihi belge niteliğindeki Babür-nâme’den yararlanılmıştır. Yöntem: Çalışmanın araştırma deseni nitel olmak üzere, veri toplama yöntemi olarak belge tarama yöntemi, ayrıca verilerin analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Belge tarama yöntemi kullanılarak belirlenen gastronomi unsurları dikkate alınarak esere içerik analizi uygulanmış, unsurlar ana ve alt temalar haline getirilmiş, frekans ve yüzde oranları hesaplanmıştır. Babür-nâme ’deki sözcük, terim ve ifadeler üzerinden gastronomi unsurların teorik ve kavramsal çerçeveye göre ana ve alt temaları belirlenmiştir. Bulgular: Babür’ün Babür-nâme eserine uygulanan doküman incelemesi sonucu toplam 90 farklı gastronomi unsuru tespit edilmiştir. Unsurlara içerik analiz uyulanmış ve hayvansal yiyeceklere ilişkin unsurlar (17 unsur), bitkisel yiyeceklere ilişkin unsurlar (31 unsur) ve mutfağa ilişkin unsurlar (42 unsur) olmak üzere üç ana tema belirlenmiştir. Sonuç: Babür neşet ettiği Orta Asya’dan, getirdiği yemek kültürünün yanı sıra İran mutfağından etkilenen Afgan ve Hint yemek kültürlerini bir araya getirdiği, yeni ve zengin bir mutfak oluşturmuştur. Sonuç olarak Babür-nâme ’de ifade bulan gastronomi unsurları dönemin gastronomisi ve yemek kültürüne dair zengin bulgular içermektedir.

Purpose of the study: The history of gastronomy has been shaped by the nutritional needs of human beings, and food is related to biological, social, cultural, religious, political, and economic dynamic variables. This research aims to identify and evaluate the gastronomic elements in Babur-name's work, which contains the memories of Ghazi Zahīr ud-Dīn Muhammad Babur Shah, the founder of the Mughal State and a historical figure, and sheds light on history. Literature Background: In the creation of the conceptual framework in terms of gastronomy, the historical document Babur-name was used, taking into account the social, hierarchical, political, and cultural events and structures of the period. Method: As the research design of the study is qualitative, document scanning was used as the data collection method, and content analysis was used in the analysis of the data. Content analysis was applied to the work, taking into account the gastronomic elements determined using the document scanning method. The elements were divided into main and sub-themes, and the frequency and percentage rates were calculated. The main and sub-themes were determined according to the theoretical and conceptual framework of gastronomy elements through the words, terms, and expressions in Babür-nâme. Result: As a result of the document analysis applied to Babür's Babür-nâme, a total of 90 different gastronomy elements were determined. Content analysis was applied to the elements, and three main themes were determined: elements related to animal food (17 elements), elements related to plant foods (31 elements), and elements related to cuisine (42 elements). Conclusion: In addition to the food culture he brought from Central Asia, where he originated, Babur created a new and rich cuisine that brought together Afghan and Indian food cultures influenced by Iranian cuisine. Overall, the gastronomic elements expressed in Babür-nâme contain rich findings about the gastronomy and food culture of the period.