Sahte–gerçek haber ayrımı yapabilme becerisi ölçeği'nin (SGHAYBÖ) geliştirilmesi

Abstract

Sahte haberler yeni bir olgu değildir. Fakat günümüzde hızla gelişen teknolojinin etkisi ile internet kullanımın yaygınlaşmasının bir sonucu olarak ciddi bir sorun haline gelmiştir. Sahte haber sorunu ile mücadele edebilmek için insanların sahte haberlere yönelik farkındalıklarının oluşması önem arz etmektedir. Bu farkındalığın oluşabilmesi için ise öncelikle sahte haber ile gerçek haber ayrımının yapılabiliyor olması gerekmektedir. Dolayısıyla insanların sahte-gerçek haber ayrımını ne düzeyde yapabildiklerinin bilinmesi, bu ayrım düzeyinin farklı değişkenlerle karşılaştırılmasına olanak sağlayacak ve sahte haberlere yönelik alınacak önlemler ile kişisel bilinçlendirmelerin daha isabetli yapılmasına yardımcı olacaktır. Lakin Türkiye’de ilgili alanyazın incelendiğinde insanların sahte-gerçek haber ayrımını ne düzeyde yaptıklarını ölçen geçerli ve güvenilir bir ölçek bulunamamıştır. Bu sebeple tezin amacı insanların sahte-gerçek haber ayrımını gündelik pratiklerinde ne düzeyde yapabildiklerini ölçecek, geçerliği ve güvenirliği sınanmış bir ölçek geliştirmektir. Yapılan araştırmaların sonucunda, insanların sahte-gerçek haber ayrımını gündelik pratiklerinde ne düzeyde yapabildiklerini ölçen ve 2 alt boyuttan oluşan (Bilgi Edinme Becerisi (BEB); Haber Analiz Etme Becerisi (HAEB)) “Sahte-Gerçek Haber Ayrımı Yapabilme Becerisi Ölçeği” (SGHAYBÖ) geliştirilmiştir.Fake news is not a new phenomenon. However, it has become a serious problem as a result of the widespread use of the internet due to rapidly advancing technology today. To combat the issue of fake news, people need to develop awareness of fake news. For this awareness to develop, it is necessary, first, to distinguish between fake news and real news. Therefore, knowing to what extent people can distinguish between fake and real news will enable this distinction level to be compared with different variables and help make more accurate decisions regarding measures to be taken against fake news and personal awareness-raising efforts. However, when the relevant literature in Turkey is examined, a valid and reliable scale measuring the extent to which people distinguish between fake and real news cannot be found. For this reason, this thesis aims to develop a valid and reliable scale to measure the extent to which people can distinguish between fake and real news in their daily practices. As a result of the research conducted, the “Scale for the Ability to Distinguish Fake-Real News” (SADFRN), consisting of two subscales (information acquisition skills; news analysis skills), measures the extent to which people can distinguish between fake and real news in their daily practices, has been developed.