Türk yemek kültüründe meydana gelen değişmeler üzerine sosyoljik bir araştırma (İstanbul örneği)

Abstract

Tarih boyunca insan hayatının en önemli ve hayati parçası olan yemek hayatta kalmak için ihtiyacımız olan besin olma özelliği dışında sosyal ve kültürel özellikleriyle hayatımızın ve gündelik yaşantımızın tam merkezinde yer almaktadır. Son yıllarda hızlı kent yaşamıyla birlikte küreselleşmenin, popüler kültür ve kitle kültürünün etkileri yeme-içme alışkanlıklarında da gözlenmeye başlanmıştır. Bu bağlamda küreselleşmenin kültürel etkileri Türk yemek kültüründe de kendini göstermiştir. Küreselleşme "global düşün yerel hareket et" olarak özetlenebilecek "küyerelleşme" kavramını beraberinde getirmiş ve örnekleri mutfaklarda yerini almıştır. Aynı zamanda küreselleşme yerelleşme hareketini doğurmuş ve Türk mutfak kültüründe bu yöne doğru bir hareketlenme söz konusu olmuştur. Türk yemek kültürü tarih boyunca etkileşime girdiği toplumlar, farklı kültürler, üzerinde hareket ettiği topraklar ve coğrafya doğrultusunda gelişmiş ve zenginleşmiştir. Tarih boyunca yemeklerin gerek hazırlanışları, sunuluşları, yenme biçimleri ve sıraları, hazırlanma zamanları gibi sembolik anlamları olmuştur. Yemeğin bu sosyal ve kültürel yönleri onu sosyolojik olarak ele almayı gerektirmiştir. Bu nedenle özellikle 20. yüzyılda küreselleşmenin etkilerinin artmasıyla yemek kültürü ve yemek sosyolojisiyle alakalı çalışmalar artış göstermiştir. Bu araştırmada yemeğin sembolik yönü göz önünde bulundurularak sembolik etkileşimcilik yaklaşımı temel alınmıştır. Çalışmanın amacı küreselleşme ve popüler kültür gibi kültürel kavramların Türk yemek kültürüne etkilerini konunun uzmanlarıyla yapılan görüşmelerle ortaya koymaktır. Araştırma nitel araştırma yöntemi ve derinlemesine mülakat tekniği ile uzman 12 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler sonucunda popüler kültür ve küreselleşmenin Türk yemek kültüründe ve yeme içme alışkanlıklarında etkileri olduğu ve bu etkilerin Türk yemek kültürünü ve yeme içme alışkanlıklarını değişime uğrattığı sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların popüler kültürü ve etkilerini daha olumsuz, küreselleşmeyi ve buna bağlı etkileri daha olumlu karşıladıkları anlaşılmıştır. Araştırma sonucunda daha sorumlu ve farklı disiplinlerden de yararlanan bir gastronomi anlayışının geliştirilmesinin gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Food is not just the food we need to survive its also the most important and vital part of human life with its social and cultural characteristics and has been the center of our lives and daily lives throughout history. In recent years with the rapidty of urban life and the effects of globalization, popular culture and mass culture have begun to be observed in eating and drinking habits. In this context, the cultural effects of globalization have also manifested themselves in Turkish food culture. Globalization has brought the concept of "glocalization", which can be summarized as "think globally, act locally" and its examples have taken their places in the kitchens. At the same time, localization movement comes with globalization and Turkish cuisine culture is also experiencing a movement in this direction. Turkish food culture has developed and enriched in line with the societies, different cultures, the lands and geography it has interacted with throughout history, and the foods always have had symbolic meanings such as their preparation, presentation, eating styles and order, and preparation times. These social and cultural aspects of food necessitated to consider it sociologically. For this reason, especially in the 20th century, with the increase in the effects of globalization, studies on food culture and food sociology have increased. This research is based on the symbolic interactionism approach, which considers the symbolic aspect of food. The aim of the study is to reveal the effects of cultural concepts such as globalisation and popular culture on Turkish food culture through expert interviews. The research was conducted using qualitative research method and in-depth interview technique with 12 expert participants. As a result of these interviews, it was concluded that popular culture and globalisation have effects on Turkish food culture and eating and drinking habits and that these effects have changed Turkish food culture and eating and drinking habits. It was understood that the participants perceived popular culture and its effects more negatively and globalisation and its effects more positively. As a result of the research, the necessity of developing a more responsible gastronomy understanding that also benefits from different disciplines has emerged.