Üç Devirde Mülkiyeli Sefirler: Mesleki Donanımın Oluşumu

Abstract

Modernleşme sürecine girildiği Sultan III. Selim döneminden itibaren, Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetim teşkilatlanmasını oluşturan seyfiye, ilmiye ve kalemiyenin yaşadığı dönüşümler her kurum için farklı gerçekleşmiştir. Süreç içerisinde kalemiye, geçirdiği değişimlerle birlikte sivil bürokrasiye dönüşmeye ve Mülkiye olarak adlandırılmaya başlamıştır. 19. yüzyılda Osmanlı idaresinin ekonomik ve siyasi anlamda dışa dönük bir politika takip etmesiyle birlikte, Mülkiye yeni bir güç odağı olmuştur. Mülkiye bu dönemde, devletin yeni idari teşkilatlanmasında yönetici sınıf içerisinde kendine önemli bir yer edinmiştir. Bu anlamda bu çalışma, devletin yeniden inşa sürecinde önemli roller üstlenen Mülkiye sınıfına odaklanmakta ve Mekteb-i Mülkiye’den mezun olarak kariyerinin sonraki döneminde sefir olarak çalışan diplomatları incelemektedir. Bu makale kapsamında 1877 ile 1935 yılları arasında Mekteb-i Mülkiye’den mezun olarak son dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda ve erken cumhuriyet döneminde sefir olarak görev yapan diplomatların sosyal kökenleri ve eğitim ve mesleki donanımlarının aydınlatılması amaçlanmaktadır. 19. yüzyılın sonlarında kurumsallaşma ve profesyonelleşme sürecini hızla devam ettiren Osmanlı idaresinin nitelikli personel ihtiyacının artmasına paralel olarak, Mekteb-i Mülkiye gibi modern okullardan mezun olan, ehliyet ve liyakat sahibi sefirlerin önemi artmıştır. Bu bağlamda, çalışmada Mekteb-i Mülkiye’nin 1877-1935 arasındaki mezunlarının sicill-i ahval kayıtlarının incelenmesiyle tespit edilen ve üç farklı dönemde (1877-1908, 1909-1923 ve 1924-1935) diplomatik kadrolarda sefir olarak çalışan otuz dört diplomat incelenecektir. Ele alınan otuz dört diplomatın sosyal kökenleri, eğitim geçmişleri, devlet hiyerarşisindeki konumları ve mesleki kariyerlerinin karşılaştırılması suretiyle, incelenen üç farklı dönemde sefirlerin kariyerlerinde yaşanan değişim, dönüşüm ve sürekliliklerin gözlemlenmesi hedeflenmektedir. Ayrıca çalışmada Mülkiye mezunu sefirlerin mesleki donanımları, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyılda benimsediği kurumsal ve bürokratik devlet anlayışının, erken cumhuriyet dönemindeki devamlılık unsurları açısından değerlendirilecektir.

The transformations experienced by the seyfiye, ilmiye, and kalemiye, which constitute the administration of the state, have been different for each institution since the period of Selim III, when the modernization process began in the Ottoman Empire. In the process, the kalemiye began to turn into a civil bureaucracy with the changes it went through, and it started to be called as Mulkiye. In the 19th century, with the Ottoman administration’s outward-looking policy in economic and political terms, Mulkiye became a new focus of power. In this period Mulkiye gained an important place in the new organization of the state among the ruling class. In this sense, this study focuses on the Mulkiye class, which plays an important role in the rebuilding process of the state, and examines the diplomats who graduated from the Mekteb-i Mülkiye and worked as ambassadors in the later period of their careers. Within the scope of this article, it is aimed to illuminate the social origins and educational and professional qualifications of diplomats who graduated from Mekteb-i Mulkiye between 1877 and 1935 and served as ambassadors in the late Ottoman Empire and the early republican period. In parallel with the increase in the need for qualified personnel of the Ottoman administration, which rapidly continued its institutionalization and professionalization process at the end of the 19th century, the importance of qualified ambassadors who graduated from modern schools such as Mekteb-i Mulkiye increased. In this context, this study examines thirty-four diplomats who worked as ambassadors in diplomatic staff in three different periods (1877-1908, 1909-1923 and 1924-1935), which were determined by examining the personnel records of the graduates of Mekteb-i Mulkiye between 1877-1935. By comparing the social origins, educational backgrounds, positions in the state hierarchy and professional careers of the thirty-four diplomats examined, it is aimed to observe the changes, transformations and continuities experienced by ambassadors in three different periods. In addition, in this study, the professional qualifications of the ambassadors graduated from Mulkiye will be evaluated in terms of the elements of continuity of the institutional and bureaucratic state understanding adopted by the Ottoman Empire in the 19th century to the early republican period.