Sultan Hamit Düşerken, Esir Şehrin İnsanları ve Miras Romanlarını Tip Üzerinden Bir Sosyolojik Okuma Denemesi

Abstract

Edebiyatla ilgili sosyal yaklaşımlar; edebiyatın tek başına var olmadığı düşüncesiyle edebî esere yaklaşır. Edebiyat eseri, sanatçının sosyal bir varlık olarak yaşadığı sosyal çevrenin içinde doğduğu ilkesinden hareket eder. Bu bağlamda edebiyat sosyolojisi de edebiyat eserini yazıldığı çevre, içinde var olduğu sosyal ortam ve şartlarla birlikte anlamaya ve açıklamaya çalışır. Yazarların iç dünyalarını saran her şey, toplumla ve sosyal hayattan akseden durumlarla anlam kazanır. Bu nedenle roman ve hikâyelerde seçilen zaman ve mekânlarının simgesel anlam çağrışımları olduğunun altını çizmek gerekir. Bu çalışmada incelenen romanlarda toplumsal ahlâkın bozulması ve sonunda bireyin kendisinin bile farkına varamadığı değişim ve dönüşüm, roman tipleri üzerinden açıklanır. Romanda yer alan tipler, toplumun belli bir kesimini temsil eder. Roman tipleri üzerinden dönemsel sosyal, siyasal olay ve olgular keşfedilebilir. Eserlerde çeşitli kurgulamalar ve göndermeler rehberliğinde bireylerin ve devletin gelgitlerle dolu yaşamları söz konusudur. Dönemin şartları üzerinden değerlendirmenin bahsi geçen eserlerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağı açıktır. Sosyal hayatla ilişkisi olan eserlerin, insana ve topluma yönelik bir mesaj verdiğini de söylemek mümkündür. Öncelikle yazarın hayatı, dünya görüşü, yaşam tarzı, tecrübeleri üzerinde yoğunlaşmak metinlerin içeriklerinin çözümlenmesinde etkili olacaktır. Eserlerin yazarıyla ilişkilendirilmesi, sosyolojik okumaya zenginlik katan bir özelliktir. Böylece eserler, yalnızca kendi gerçekliği içinde değil, diğer gerçekliklerle ilişkilendirilerek ele alınır ve farklı anlamlara bürünür. Bu yönüyle, edebiyat eserinin sanatçı, okur, toplumla ilişkisi ve etkileşimi sosyolojik okumalar için önemli değerlendirme yolu olacaktır.

Social approaches to literature; approaches literary work with the idea that literature does not exist alone. Literary work is based on the principle that the artist is born in the social environment in which he lives as a social being. In this context, sociology of literature tries to understand and explain the literary work together with the environment in which it is written, the social environment and conditions in which it exists. Everything that surrounds the writers' inner worlds becomes meaningful with society and situations reflected in social life. For this reason, it should be emphasized that the time and places chosen in novels and stories have symbolic meaning connotations. In the novels examined in this study, the deterioration of social morality and the change and transformation that the individual is not even aware of at the end are explained through novel types. The types in the novel represent a certain segment of the society. Periodic social, political events and phenomena can be discovered through novel types. The tidal lives of individuals and the state are mentioned in the works, guided by various constructions and references. It is clear that evaluating the terms of the period will contribute to a better understanding of the aforementioned works. It is possible to say that the works related to social life give a message to people and society. First of all, focusing on the life, worldview, lifestyle and experiences of the author will be effective in analyzing the content of the texts. The association of the works with the author is a feature that enriches the sociological reading. Thus, the works are handled not only in their own reality, but in association with other realities and take on different meanings. In this respect, the relationship and interaction of the literary work with the artist, reader, society will be an important means of evaluation for sociological readings.