Covid-19 Pandemisinin BIST Sektör Endeksleri İle İlişkisi: Bayer – Hanck (2013) Eşbütünleşme Analizi

Abstract

Amaç – Dünya ülkelerini beklenmedik bir şekilde etkileyen Covid-19 pandemisi, ölüm ve hastalıkların yanı sıra ciddi ekonomik kayıplara da yol açmıştır. Genel olarak değerlendirildiğinde, Covid-19 pandemisinin her sektörü eşit seviyede etkilemediği, birtakım sektörlerin söz konusu olumsuzluğu fırsata çevirirken birtakım sektörlerin ise iflas noktasına geldiği görülmektedir. Bu araştırmanın temel hedefi, BİST sektörel endeksleriyle Covid-19 vaka sayıları arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Böylece incelenen dönem için hangi sektörlerin daha fazla olumsuz etkiye sahip olduğu ortaya konacaktır. Yöntem – 13.03.2020 - 07.05.2021 tarihleri arasında haftanın 5 gününü içeren günlük veriler için covid vaka sayısı ve BİST sektör endeksleri arasındaki ilişkiler uzun ve kısa dönem olarak ele alınmıştır. Araştırmada verilerin durağanlığını test etmek amacıyla Augmented Dickey-Fuller (ADF) ve Phillips-Perron (PP) testleri kullanılmıştır. Denklem sistemindeki değişkenlerin ortak gecikme uzunluklarını belirlemek için Son Tahmin Hatası (FPE), Hannan-Quinn (HQ), Schwarz (SW), Olabilirlik Oranı (LR) ve Akaike Bilgi Kriterleri (AIC) kullanılmıştır. Uzun dönemli ilişkileri belirlemek için Bayer-Hanck (2013) Eşbütünleşme Analizi ve kısa dönemli ilişkileri belirlemek için ise hata düzeltme modeli kullanılmıştır. Bulgular – Analiz sonucunda, mali endeks haricinde diğer sektör endeksleri ve covid vaka sayıları arasında uzun dönemli anlamlı ilişki belirlenmiştir. Ayrıca, Covid vaka sayılarının diğer endekslere göre en çok sanayi endeksini olumsuz etkilediği görülmüştür. Tartışma – Sonuçlar BİST sektör endekslerinin pandemi sürecinde düşüş yaşadığını göstermiştir. Pandemiden kaynaklı belirsizlik artışları, aynı zaman oynaklık artışını da berbarinde getirerek yatırımcıların riskten kaçınma düzeylerinin artmasına sebep olmauştur. Bununla birlikte, beklenmedik bir dış etki olarak pandemi küresel çapta finansal piyasaların gerilemesine sebebiyet vermiştir. Salgının boyutu ve uzun vadeli mali etkileri düşünüldüğünde, gelir transferleri, borç ertelemeleri, vergi/kredi kolaylıkları, doğrudan fonlama ve garantili borç şeklinde tedbirlerin artırılması gerektiği açıktır.

Purpose – The Covid-19 pandemic, which unexpectedly affected the all of the world, caused serious economic losses as well as death and disease. When evaluated in general, it is seen that the Covid-19 pandemic did not affect every sector equally, while some sectors turned the said negativity into an opportunity, while some sectors came to the point of bankruptcy. The main goal of this research is to investigate the relationship between BIST sectoral indexes and the number of Covid-19 cases. Thus, it will be revealed which sectors have more negative effects for the examined period. Design/methodology/approach – For the daily data including 5 days of the week between 13.03.2020 - 07.05.2021, the relations between the number of covid and BIST sector indices are considered as long and short term. Augmented Dickey-Fuller (ADF) and Phillips-Perron (PP) tests were used to test the stationarity of the data. Final Prediction Error (FPE), Hannan-Quinn (HQ), Schwarz (SW), Likelihood Ratio (LR) and Akaike Information Criteria (AIC) were used to determine the common lag lengths of the variables in the equation system. Bayer-Hanck (2013) Cointegration Analysis was used to determine long-term relationships and error correction model was used to determine short-term relationships. Results – As a result of the analysis, a long-term significant relationship was determined between the other sector indices and the number of covid cases, except for the financial index. In addition, it was observed that the number of Covid cases affected the industry index the most compared to other indexes. Discussion – The results showed that the BIST sector indices experienced a decline during the pandemic process. Uncertainty increases due to the pandemic also brought increased volatility, leading to an increase in investors' risk aversion. However, as an unexpected external effect, the pandemic caused a recession in global financial markets. Considering the extent of the epidemic and its long-term financial effects, it is clear that measures in the form of income transfers, debt postponements, tax/credit facilities, direct funding and guaranteed debt should be increased.