Ayasuluk Kalesi Sur Duvarlarının Yapısal Davranış Analizleri ve Onarım/Güçlendirme Çalışmaları

Abstract

İzmir İli Selçuk İlçesi Ayasuluk Kalesinde gerçekleşen restorasyon çalışmaları, doğu sur duvarlarında mevcut olan yapısal sorunların tespit edilmesi, uygun onarım ve güçlendirme yöntemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasını kapsamaktadır. Gerçekleştirilen deneysel ve teorik çalışmalar, tarihi yapılar ile ilgili tüzük, yasa ve ilkeleri de göz önünde bulundurarak onarım-güçlendirme yöntemlerini belirlemiştir. Sahadan alınan numuneler üzerinde laboratuvar ortamında gerçekleştirilen deneysel çalışmalarda yığma taşıyıcı birimlerin yapısal analizlerinde ihtiyaç duyulan mekanik parametreler günümüzde kabul gören yaklaşımlar ile elde edilmiştir. Teorik analizlerde ise sonlu elemanlar yöntemi makro model yaklaşımı ile idealize edilen hesap modeli kullanılmıştır. Tarihi yapılar için geliştirilmiş modern ve teknolojik imkanlar, kısmi özgün malzemeler ile sur ve kulelerde tespit edilen bölgelerde uygun karışıma sahip bağlayıcı harç enjekte edilmesi uygulaması belirlenmiştir. Güçlendirme uygulamalarının bir etabını oluşturacak olan yapı içerisine enjekte edilecek bağlayıcı harç ile doğu surlarının olası elverişsiz tesirler etkisindeki stabilitesinin sağlanması amaçlanmıştır. Antik İonia bölgesinin güneyinde bulunan Efes (Ephesos) kentinin bir bileşeni olan Ayasuluk Tepesi Tunç Çağlarından Bizans Çağına kadar, Anadolu’nun en önemli yerleşimine ev sahipliği yapmıştır. Bu yerleşimin ana odakları Apasas, Ephesos sonrasında Ayasuluk (Ayasoluk) olarak adlandırılmıştır. Ayasuluk Tepesi Efes’in (Ephesos) bir parçası ve bileşenidir. Ayasuluk Tepesinde Hellenistik Dönemden itibaren bir kalenin varlığı bilinmektedir. Günümüzde görünen kale Bizans ve Erken Osmanlı Çağına aittir. Çalışma konusu olan doğu sur duvarlarının büyük bölümü ise 1963 ve 2000 yılı onarımları ile tamamlanmış bölümleri içermektedir. 1963 yılında yapılan onarımlar dış ve iç cephelerde az miktarda bağlayıcı ile, dolgu kısımlarında ise bağlayıcı kullanılmadan yapılmıştır. Bu hatalı uygulamalar zamanla yağmur ve zemin sularının da etkisi ile yapının stabilitesini sağlayamamış, S06 numaralı sur duvarının 1999 yılında yıkılmasına neden olmuştur. S06 numaralı sur duvarı 2000 yılında tekrar onarılarak ayağa kaldırılmıştır. 2007 ve 2015 yılları arasında doğu sur duvarlarında herhangi bir onarım yapılmamıştır. 2016 yılında İzmir Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü ile Selçuk Belediyesi idaresinde gerçekleştirilen Ayasuluk Kalesi Restorasyonu ve Çevre Düzenlemesi I. Etap İşi kapsamında doğu sur duvarlarında esaslı onarım ve güçlendirme uygulamaları gerçekleştirilmiştir.

The restoration studies conducted in İzmir Province Selçuklu District Ayasuluk Castle comprises the detection of the structural problems in the east fortification walls, determination and application of the suitable restoration and reinforcement methods. The experimental and theoretical works that are performed determined the restorationreinforcement methods by considering the legislations, laws and principles concerning historical structures. The mechanical parameters required in the structural analyses of the masonry bearing systems were obtained through the approaches accepted currently in the experimental studies conducted in the laboratory environment on the samples taken from the field. In theoretical analyses, a calculation model idealized by finite elements method, macro model approach was used. The application of injecting binding mortar has the suitable mixture for the areas that were detected on walls and towers using modern and technological opportunities developed for historical structures and partially authentic materials. It is aimed to provide the stability of the east walls under possible unfavorable effects through the binding mortar to be injected in the structure, which will form a step of the reinforcement applications. Ayasuluk Hill, which is a component of the city of Ephesos located at the east of the Antique Ionia region, was home to the most significant settlement of Anatolia from the Bronze Age to the Byzantium Age. The principal focus areas of this settlement were named Apasas, Ephesos, then Ayasoluk. Ayasuluk Hill is a part and component of Ephesos. The presence of a castle has been known from the Hellenistic Era in Ayasuluk Hill. The castle that is seen today belongs to Byzantium and the Early Ottoman Era. The central part of the east fortification walls, which is the subject of this study, comprises parts of which restorations were completed in 1963 and 2000. The restorations performed in 1963 were performed using a tiny amount of binder in the exterior and interior parts without using any binder in the filling parts. Those improper practices led to failure in providing the stability of the structure by the impact of the rain and groundwater in time and caused the falling of the fortification wall no. S06 in 1999. The fortification wall no. S06 was restorated and re-erected in 2000. There was no restoration in the east fortification walls between 2007 and 2015. In 2016, The 1st Stage Work of Restoration and Landscaping of Ayasuluk Castle was performed under the administration of İzmir Directorate of Surveying and Monuments and Selçuk Municipality, the substantial restoration and reinforcement practices were performed.