Türkiye Ekonomisinde Döviz Kurunun Gıda Fiyatlarına Etkisi ve Döviz Kurunun Sürdürülebilir Gıda Güvencesi için Önemi

Abstract

Bu çalışma Türkiye ekonomisinde döviz kurunun gıda fiyatlarına etkisini gıda fiyatlarını genel fiyat endeksine oranlayarak incelemektedir. Elde edilen bulgular ışığında döviz kuru artışlarının gıda fiyatları ile ilişkisi ve bu ilişkinin yaratabileceği sorunlar değerlendirilmek istenmektedir. Son yıllarda Türkiye ekonomisinde döviz kurları benzer gelişmişlik düzeyindeki ülkelere göre çok daha dramatik bir şekilde artış göstermiştir. Bu artışların enflasyon oranına geçişkenliği gıda fiyatlarında diğer ürünlere göre daha çok görülebilmektedir. Bu durum toplam harcamalarında gıda ürünlerinin ağırlığı yüksek olan tüketicilerin alım gücünü daha çok düşürebilmektedir. Bu bağlamda döviz kurunun mal ve hizmet gruplarının fiyatlarına farklı düzeyde etki etmesi iktisadi gelir dağılımı başta olmak üzere pek çok ekonomik ve sosyal değişkeni etkileyebilmektedir. Çalışmanın hipotezini test etmek amacıyla Türkiye ekonomisi 1990 Ocak ve 2023 Mart dönemini kapsayan aylık frekanslı verileriyle Newey-West tahmincileri kullanılarak zaman serisi analizi yapılmıştır. Analizde gıda fiyat endeksinin genel fiyat endeksine oranı kullanılmıştır ve böylece gıda fiyatlarının genel fiyat artışlarına göre daha sağlıklı bir kıyaslaması yapılmıştır. Açıklayıcı değişken ise döviz kuru olarak belirlenmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre gıda fiyatlarının gecikmeli değerleri gıda fiyatlarının cari değerini düşürmektedir. Dolayısıyla gıda sektöründe üreticilerin fiyatlara duyarlı olduğu ve fiyat artışları sonucu arzlarını artırarak piyasayı denge fiyat düzeyine götürdüğü söylenebilmektedir. Beklendiği gibi döviz kuru bağımlı değişkenle doğrusal yönde hareket etmektedir. Döviz kuru artışları gıda fiyatlarını diğer ürün gruplarının fiyatlarına göre daha fazla artırmaktadır.

This study examines the effect of exchange rate on food prices in the Türkiye economy by proportioning food prices to the general price index. In the light of the findings, it is desired to evaluate the relationship between exchange rate increases and food prices and the problems that this relationship may cause. In recent years, exchange rates in the Türkiye economy have increased more dramatically compared to countries with similar development levels. The pass-through of these increases to the inflation rate can be seen more in food prices than in other products. This situation can further reduce the purchasing power of consumers who have a high share of food products in their total expenditures. In this context, the fact that the exchange rate affects the prices of goods and services groups at different levels can affect many economic and social variables, especially the economic income distribution. In order to test the hypothesis of the study, time series analysis was performed using NeweyWest estimators with monthly frequency data covering the period of January 1990 and March 2023 for the Türkiye economy. The ratio of the food price index to the general price index was used in the analysis, and thus a relatively healthy comparison of food prices to general price increases was made. The explanatory variable was determined as the exchange rate. According to the results, lagged values of food prices reduce the current value of food prices. Therefore, it can be said that producers in the food sector are sensitive to prices and increase their supply as a result of price increases, bringing the market to the equilibrium price level. As expected, the exchange rate moves linearly with the dependent variable. Increase in exchange rates increase food prices more than the prices of other product groups.