Türkiye'de para ve sermaye piyasalarındaki büyümenin gayri safi yurt içi hasıla üzerindeki etkisi: 2000-2018 dönemi

Abstract

Bu çalışmada Türkiye'de para ve sermaye piyasalarındaki büyüme ile gayri safi yurt içi hasıla arasındaki ilişki, 2000:Q1 - 2018:Q4 dönemi verileri kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmada 4 temel, 9 kukla değişken ve 4 farklı ekonometri modeli kullanılmıştır. Serilerin farklı seviyelerde durağan oldukları görülmüş ve aralarındaki eşbütünleşme ilişkileri Sınır Testi yöntemi ile sınanmış ve tüm modellerde yer alan seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin var olduğu gözlemlenmiştir. Eşbütünleşme vektörlerindeki yapısal kırılma tarihleri; Bai ve Perron yöntemiyle belirlenmiş ve kukla değişkenler yardımıyla regresyon analizlerine dâhil edilmiştir. Uzun dönem analizleri ARDL yöntemiyle yapılmış ve bu doğrultuda reel para arzındaki %1'lik artışın GSYİH'yi %0,57 oranında arttırdığı saptanmıştır. Öte yandan Borsa İstanbul'un reel işlem hacminde meydana gelen %1'lik bir artış GSYİH'yi %0,21 oranında arttırırken reel kredi hacmindeki %1'lik bir artışın ise GSYİH'yi %0,27 oranında arttırdığı görülmüştür. Kısa dönem analizleri de ARDL yöntemiyle yapılmış ve para arzı ile kredi hacmi gibi finansal değişkenlerin reel GSYİH'yi kısa dönemde de olumlu yönde etkilediği belirlenmiştir. Modellerin hata düzeltme mekanizmaları çalışmaktadır ve yapılan analizler güvenilirdir. Seriler arasındaki nedensellik ilişkileri Toda ve Yamamoto yöntemiyle incelenmiş; para arzı, borsa işlem hacmi ve yurtiçi kredilerden ekonomik büyümeye doğru nedensellik etkisinin var olduğu, borsa işlem hacmi ve yurtiçi kredilerden para arzına doğru ve para arzı ile yurtiçi kredilerden borsa işlem hacmine doğru da nedensellik ilişkilerinin bulunduğu belirlenmiştir. Ayrıca para arzından yurtiçi kredilere doğru da bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.

In this dissertation study, the relationship between gross domestic product and growth in the money and capital markets in Turkey was analyzed using the data of 2000:Q1-2018:Q4 period. In order to find the necessary result, 4 basic, 9 dummy variables, and 4 different econometric models have been used. The relations between the series and cointegration were tested by the Boundary Test method and it was observed that there is a cointegration relationship between the series in all models. The structural breaking dates in cointegration vectors were determined by Bai and Perron method and included in regression analysis with the help of the dummy variables. Long-term analysis was made by the ARDL method and it was detected that when the real money supply was increased by 1%, it caused an increase in real national income by 0.57% in return, while 1% increase in the real transaction volume in BIST100 caused an increase in real national income by 0.21% in return. Furthermore, it was also observed that 1% increase in the real volume of credit caused an increase in real national income by 0.21% in return. Short-term analysis was also carried out by the ARDL method, and it was observed that financial variables such as money supply and credit volume had a positive effect on real GDP in the short term as well. The error correction mechanisms of the models are functional, and the analysis is reliable. Causality relationships between the series were examined by Toda and Yamamoto method and according to that, it was observed that there had been causality effect from money supply, stock market and domestic loans to economic growth, along with causality relationships from stock market and domestic loans to money supply, and from money supply and domestic loans to stock market as well. Moreover, a causality relationship was also detected from money supply to domestic loans, too.