Finansal bulaşıcılık ve reel ekonomi: Türkiye örneği

Abstract

Geçmişten bugüne yaşanan finansal krizler kimi zaman tek bir ülke ekonomisinde etkili olurken kimi zaman birden fazla ülkenin ekonomisini derinden etkilemiştir. Ülkeler arası ticaretin gelişmesi, finansal piyasalarının liberalleşme politikaları ve teknolojinin gelişmesi ile dünyanın bir ucunda ortaya çıkan krizin dünyanın farklı yerlerinde farklı pazarların kısa sürede etkilemesi bulaşıcılıkla birlikte mümkün hale gelmiştir. Finansal bulaşmanın krizlerin yayılmasındaki rolü son yıllarda sık sık tartışılmaktadır. Buna rağmen, finansal bulaşmanın tanımı ve hangi kanallardan meydana geldiği konusunda bir fikir birliği yoktur. Finansal kriz dönemlerinde piyasaların oynaklığı ve yatırımcıların riske duyarlılığı önemli ölçüde artmaktadır. Finansal bulaşma ise, bu çalkantılı zamanlarda çeşitlendirmeden doğan faydasının azalmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, finansal bulaşmayı anlamak hem yerel hem de uluslararası yatırımcılar için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada 1987, 1997-98 ve 2008 yıllarındaki küresel finansal krizlerin, Türkiye'de reel ekonomi üzerindeki etkiler finansal bulaşma bağlamında incelenmiştir. Analizde kullanılan değişkenler banka kredileri, faiz oranları, portföy yatırımları, döviz kuru, reel milli gelir, hane halkı tüketim harcamaları, brüt sermaye oluşumu, dış ödemeler dengesi, enflasyon ve işsizliktir. Analizlerde yöntem olarak logaritmikdurağan serilerin grafikleri kullanılmıştır. 1987 krizi sırasında faiz oranlarında ve döviz kurlarında önemli artışlar ve banka kredilerinde keskin düşüşler olduğu görülmektedir. 1998 krizinde banka kredilerinin ve portföy yatırımlarının keskin bir şekilde azaldığı, faiz oranlarının önemsiz arttığı ve döviz kurunun düştüğü görülmektedir. 2008 küresel krizi incelendiğinde, portföy yatırımlarında ani düşüşler ve döviz kurlarında önemli sıçramalar yaşandı; Faiz oranlarındaki radikal düşüşe rağmen banka kredilerindeki düşüşün ılımlı bir seviyede kaldığı görüldü. 1987, 1997- 98 ve 2008 yıllarının tüm kriz dönemlerinde, reel gelir düzeyinde, tüketim harcamalarında, sermaye yatırımlarında radikal bir düşüş ve dış ticaret açıklarında önemli artışlar olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar, incelenen küresel krizlerin reel ekonomik aktivite düzeyi üzerinde önemli olumsuz etkileri olduğunu göstermektedir.

While the financial crises from the past to the present have sometimes affected the economy of a single country, sometimes they have deeply affected the economy of more than one country. With the development of trade between countries, the liberalization of financial markets and the development of technology, the crisis that emerged at one end of the world has become possible to affect different markets in different parts of the world in a short time. There is a growing debate about the role of financial contagion in the transmission of financial crises. However, no consensus has yet been reached on the definition and channels of financial contagion. In times of financial crisis, market volatility and investors' risk aversion increase significantly. And financial contagion reduces the benefits investors get from diversification in these turbulent times. Therefore, understanding contagion is very important for both international and domestic investors. In this study, in 1987, 1998 and 2008 their impact on the real economy and the global financial crisis in Turkey it was examined in the context of financial contagion. The variables used in the analysis are bank loans, interest rates, portfolio investments, exchange rate, real GDP, household consumption expenditures, gross capital formation, external deficits, inflation and unemployment. Graphs of the steady series were used as methods in the analysis. During the 1987 Crisis, there was a dramatic increase in interest rates and exchange rates, and a sharp decline in bank loans. The 1998 Crisis saw a sharp decline in portfolio investments, a negligible increase in interest rates, and a moderate fall in exchange rates. When the 2008 global crisis is analyzed, there is a sharp decline in portfolio investments and a significant jump in exchange rates; Despite the significant fall in interest rates, the decline in bank loans remained moderate. While there was a radical decrease in real GDP, household consumption expenditures and gross capital formation during the crisis years of 1987, 1998 and 2008, a significant increase in foreign trade deficits was confirmed. These results indicate that studied the global financial crisis caused a dramatic deterioration in the level of real economic activity in Turkey.