Ergenlerde ebeveyn kontrolünün sağlıklı beslenme takıntısıyla (Ortoreksiya Nervoza) ilişkisi

Abstract

Ergenlik süreci, yaşam döngüsü içerinde kritik bir payı olan zorlu bir gelişim sürecidir. Bu süreçte fiziksel, bilişsel ve psikososyal değişimler, belirgin ve çok hızlı gerçekleşmektedir. Özellikle bu süreçte beden ergenin yaşam odağı olmaktadır. Ayrıca bu süreçte kazanılan davranış örüntülerinin, düşünce kalıplarının ve alışkanlıkların ilerleyen gelişim sürecinde de etkisini hissettirecek ölçüde kalıcılık göstermektedir. Ebeveynlerine hem bağlılığını sürdürmeye hem de bireyleşmeye çalışan ergen için bu süreçte ebeveynlerinin kendilerine yönelik kontrol uygulamaları, ergenler açısından farklı şekilde algılanmakta ve buna bağlı olarak oldukça önemli düzeyde etkilenmektedir. Öte yandan ebeveynlerinin beslenme düşünce, davranış ve alışkanlıkları, ergende beslenme örüntüsünü oluşturmaktadır. Ergenin gelişim süreçlerini başarılı bir şekilde atlatabilmesi için sağlıklı besinler tüketmesi ve sağlıklı beslenme uygulama ve tercihleri oldukça önemlidir. Ancak süreç içerisinde sağlıklı beslenmeyi yaşamın merkezi haline getirerek sağlıklı olmak, sağlıklı beslenmek amacına yönelik sağlıksız, aşırı sert kontrol bulunulması sağlıklı beslenmeyi patolojik bir boyuta taşımaktadır. Sağlıklı besin ve sağlıklı beslenme programlarına yönelik obsesif düşünce ve davranış ritüelleri literatürde oldukça yeni bir kavram olan sağlıklı beslenme takıntısı (ortoreksiya nervoza) ilişkin eğilimi arttırmakta ve yaşamı tehdit edecek düzeyde gelişim ve sağlığı etkilemektedir. Bu çalışmanın da amacı ergenlikte algılanan ebeveyn kontrolünün sağlıklı beslenme takıntısıyla (ortoreksiya nervoza) ilişkisinin belirlenmesidir. Bununla beraber katılımcıların sosyodemografik bazı özelliklerinin algılanan ebeveyn kontrolü ve sağlıklı beslenme takıntısıyla ilişkili olup olmadığının araştırılması da amaçlanmaktadır. Bu araştırma, mevcut durumu araştırmaya ve belirlemeye yardımcı olmak için betimsel nitelikte planlanmış olup ilişkisel tarama modeli temelli çalışma gerçekleştirilmiştir. Belirtilen bu modelin bu çalışmadaki değişkenlere ilişkin sorgulama yapabilmesi, değişkenlerin etkileşimi kestirmeye yardımcı olması yönüyle tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini Antalya ili Elmalı ilçesi bir devlet lisesinde öğrenim gören, basit rastgele örnekleme yöntemine dayalı olarak gönüllülük esaslı bu araştırmaya katılım gösteren ve sorulara eksiksiz yanıt veren 153 ergen oluşturmaktadır. Verileri toplamak için kişisel bilgi formu, leuven algılanan ana babalık ölçeği ve orto- 15 formları online olarak uygulanmıştır. Araştırma sonucunda ergenlerin sağlıklı beslenme takıntısı algıları cinsiyet ve ebeveynlerinin eğitim seviyesi değişkenlerine yönelik istatistiksel olarak anlamlılık göstermemekte iken yaş gruplarına göre farkı istatistiksel olarak anlamlılık göstermiştir. 16 yaş altındakilerin ilgili ölçeğin alt boyutu klinik alan algıları 16 yaş ve üzerindekilere göre daha yüksektir. Ergenlerde ebeveyn kontrolü cinsiyet değişkenine yönelik istatistiksel olarak anlamlılık göstermektedir. Erkek ergenler ebeveynlerinin davranışsal kontrolünden kız ergenlere kıyasla daha yüksek düzeyde etkilenmektedir. Ergenlerde ebeveyn kontrolü yaş değişkenine yönelik istatistiksel olarak anlamlılık göstermemektedir. Ergenlerde ebeveyn kontrolü aile birlikteliği değişkenine yönelik anne kontrolü ilgili değişkenle istatistiksel olarak anlamlılık göstermez iken babadan algılanan kontrol üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki göstermiştir. Evli olup anne babası birlikte yaşayanların babadan kontrol düzeyleri diğer gruba kıyasla göre daha yüksektir. Ergenlerde ebeveyn kontrolü ebeveynlerin eğitim seviyesi değişkenine yönelik baba kontrolü istatistiksel olarak anlamlılık göstermektedir. Ergenlikte anne kontrolü her iki ebeveynin eğitim seviyesiyle istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki göstermez iken algılanan baba kontrolü her iki ebeveynin eğitim seviyesiyle istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki göstermiştir. Ergenlerde baba kontrolü baba eğitim seviyesi ortaokul ve altı mezun olan ve anne eğitim seviyesi ortaokul olan ergenlerde daha yüksek düzeydedir. Ergenlerde ebeveyn kontrolü ile sağlıklı beslenme takıntısı (ortoreksiya nervoza) arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bu çalışmanın sorguladığı değişkenleri doğrudan inceleyen bir çalışmaya hem ulusal hem de uluslararası literatürde rastlanmamıştır. Literatürde bu konuda yapılan çalışmaların ise yetersiz ve az sayıda olmasından dolayı daha çok araştırılmaya ihtiyaç duyulduğu görülmektedir Anahtar Kelimeler: Ergenlik, Ebeveyn Kontrolü, Sağlıklı Beslenme Takıntısı (ortoreksiya nervoza)

The adolescence process is a challenging development process that has a critical share in the life cycle. In this process, physical, cognitive and psychosocial changes are evident and very rapid. Especially in this process, the body becomes the focus of life of the adolescent. In addition, the behavioral patterns, thought patterns and habits acquired in this process are permanent enough to make their impact felt in the further development process. For adolescents who are trying to both maintain their attachment to their parents and individuation, their parents' self-control practices in this process are perceived differently in terms of adolescents and are therefore significantly affected. On the other hand, the nutritional thoughts, behaviors and habits of their parents constitute the nutritional pattern in adolescents. Consumption of healthy foods and healthy nutrition practices and preferences are very important for adolescents to successfully overcome their developmental processes. However, making healthy nutrition the center of life and having unhealthy, extremely harsh control for the purpose of being healthy and eating healthy during the process brings healthy nutrition to a pathological dimension. Obsessive thinking and behavioral rituals for healthy food and healthy nutrition programs increase the tendency towards healthy eating obsession (orthorexia nervosa), which is a fairly new concept in the literature, and affects development and health at a life-threatening level. The aim of this study is to determine the relationship between perceived parental control in adolescence and obsession with healthy eating (orthorexia nervosa). It is also aimed to investigate whether some sociodemographic characteristics of the participants are related to perceived parental control and obsession with healthy eating. This research was planned in a descriptive manner to help research and determine the current situation, and a study was conducted based on the relational scanning model. This model is preferred because it can make inquiries about the variables in this study and that the variables help predict interaction. The sample of the study consists of 153 adolescents who attended this voluntary-based study based on simple random sampling method and who gave complete answers to the questions, studying in a state high school in Elmalı district of Antalya province. Personal information form, Leuven perceived parenting scale and ortho-15 forms were iv applied online to collect the data. As a result of the study, adolescents' perceptions of obsession with healthy nutrition did not show statistical significance for the variables of gender and education level of their parents, while the difference by age groups was statistically significant. The sub-dimension of the relevant scale for those under 16 years of age has higher perception of clinical area than those aged 16 and over. Perceived parental control is statistically significant for the gender variable. Male adolescents are more affected by the behavioral control of their parents compared to female adolescents. Perceived parental control does not show statistical significance for the age variable. Perceived parental control perceived parental control did not show a statistically significant relationship with perceived control from the father, while perceived maternal control for the family togetherness variable was not statistically significant. The control levels perceived from the father of those who are married and whose parents live together are higher than the other group. Perceived parental control The perceived paternal control for the education level variable of the parents is statistically significant. While the perceived maternal control did not show a statistically significant relationship with the education level of both parents, the perceived paternal control showed a statistically significant relationship with the education level of both parents. Perceived father control is higher in adolescents whose father's education level is secondary school and below and whose mother's education level is secondary school. There was no significant relationship between parental control perceived in adolescence and obsession with healthy eating (orthorexia nervosa). A study that directly examines the variables questioned by this study has not been found in both national and international literature. It is seen that more research is needed due to the insufficient and small number of studies on this subject in the literature. Keywords: Adolescence, Parental Control, Obsession with Healthy Eating (orthorexia nervosa)