Turkiyedeki havayolu işletmelerinde performans ölçme aracı olarak balanced scorecard uygulamalarının degerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı Türkiye'deki havayolu işletmelerinde performans ölçme aracı olarak Balance Scorecard uygulamalarının değerlendirilmesidir. Bu değerlendirmede amaç ise, literatür taraması sonucu ortaya çıkan balance scorecard uygulaması ile Türkiye'deki havayolu işletmelerindeki uygulamayı karşılaştırmak, genel bir uygulama çerçevesi oluşturarak havayolu işletmeleri için öneriler geliştirmek ve havayolu işletmeleri için ileride yapılacak stratejik planlama ve performans değerlendirme çalışmalarına katkıda bulunmaktır. Özellikle bu çalışmada havayolu işletmelerinde finansal ve finansal olmayan boyutlarla performans ölçümünün işletmeye katkıları araştırılmıştır. Problemleri araştırmak amacıyla yapılan bu çalışma, olgu bilim deseniyle yürütülmüş nitel bir araştırmadır. Araştırmanın çalışma grubunun belirlenmesinde, amaçlı örnekleme yöntemlerinden tipik durum örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Tipik durum örnekleme, evreni en genel şekliyle betimleyen örneklemin bulunmasıdır. Tipik örneklem olarak Türkiye'deki havayolu işletmelerinden X, Y, ve Z seçilmiştir. Ayrıca tipik durum örneklemesi içinde de kartopu veya zincir örnekleme yöntemi ile X, Y, Z havayollarında stratejik planlama sürecinin performans değerlendirmesinde en fazla bilgiye sahip olduğu düşünülen 10 katılımcıyla literatür taraması ve uzman görüşlerine göre oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formunda yer alan sorular sorulmuş ve veriler toplanmıştır. Katılımcılarla yapılan görüşme kayıtları yazı formatına aktarılmış ve betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Betimsel analizde literatür taramasında belirlenen temalara ve alt temalara göre veriler özetlenmiş ve yorumlanmıştır. Araştırma bulgularına göre yapılan değerlendirme sonunda, tipik örneklem olarak seçilen Türkiye'deki üç havayolu işletmesinden ikisinde (Z ve X) performans değerlendirmesinde Balanced Scorecard tekniğini uygulandığı sonucuna ulaşılmıştır. Literatürde balanced scorecard, finans, müşteri memnuniyeti, süreç geliştirme, eğitim ve geliştirme olmak üzere dört boyutta işletme performansını ölçmektedir. Yapılan çalışma sonucunda Z havayollarında balanced scorecard'ın sekiz stratejik odak üzerinde uygulandığı ve farklılaşma pazarlama stratejisi uygulayan Z havayolunun balanced scorecard uygulamasında müşteri memnuniyeti boyutuna performans ölçümünde yoğunlaştığını göstermesi sonucuyla önemlidir. Bu sonuca göre, maliyet odaklı havayolu işletmeleri ile farklılaşma pazarlama stratejisi uygulayan havayolları için balance scorecard'ın uygulamasının farklı olduğu sonucuna ulaşıldığı görülmektedir. Ayrıca, yoğun rekabet ortamında faaliyet gösteren havayolu işletmelerinin performans değerlendirmelerinde finansal verilerinin yanında diğer boyutlardaki verilerinin de analiz etmesinin işletmenin başarısına katkı sağlayacağı sonucuna ulaşılmıştır.

The aim of this study was to evaluate the Balance Score card applications as performance measurement tool in the airline business in Turkey. The aims in this avaluation are to compare the actual balanced scorecard applications emerging as a screenin of the literatüre with tha application of balanced scorecard in the airline sector in the Turkey, to develop recommendations for airline companies by creating a general implementation framework and to contribute to future strategic planning and performance evaluation studies for airline companies. Especially in this study, the contribution of performance measurement to the business with financial and non-financial dimensions in airline companies was investigated. The study aimed to investigate these problems is a qualitative research carried out with the pattern of phenomenology. In the research, typical case sampling method which is one of purposeful sampling methods was used for determination group of the study. Typical case sampling is the sampling of the most general description of the universe., X, Y, and Z is selected.as a typical sample of the airline companies in Turkey. In addition, within the typical case sampling, by using snowball or chain sampling method, 10 participants who were considered to have the most information in the performance evaluation of the strategic planning process in X, Y, Z airlines were selected to interview. Interview recordings made with the participants were transferred to the writing format and It was analyzed by descriptive analysis method. In descriptive analysis, datas were summarized and interpreted according to themes and subthemes determined in the review of literature. At the end of the evaluation based on the research findings, it has been concluded that Balanced Scorecard technique has been applied in performance evaluation in two of the three airlines in Turkey (Z and X) that were selected as typical samples. Balanced scorecard application in literature measures business performance in four dimensions: finance, customer satisfaction, process development, training and development. In the study, it was concluded that balanced scorecard was applied to eight strategic focuses in Z airline. This finding is important with the result of the fact that z airline, which implements a differentiation marketing strategy, concentrates on customer satisfaction dimension in performance measurement in balanced scorecard application. According to this result, it can be said that the application of balance scorecard is different for cost-oriented airlines and for airlines that implement differentiation marketing strategy.In addition, it has been concluded that analyzing the financial dimension data as well as other dimension data in the performance evaluations of airline companies operating in an intense competitive environment will contribute to the success of the business.