Muhasebe bilgi sisteminin işletme yönetim kararları ve yöneticilerin performansı üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma

Abstract

Türkiye'de faaliyetlerine devam eden işletmelerin, bilgi sistemlerinin ve bilgi teknolojilerinin önemini kavradıkları düşünülmektedir. Bu çalışmada işletme sahiplerinin ve yöneticilerinin muhasebe bilgi sistemlerini, aktif bir şekilde kullanmaları gerektiği üzerinde durulmuştur. Çalışmada işletme yönetimi tarafından alınmış olan kararlar üzerinde muhasebe bilgi sistemlerinin etkileri incelenmiştir. Muhasebe bilgi sisteminin aktif olarak kullanılmasının işletmelere ne gibi yarar ve faydalar sağlayacağı da irdelenmiştir. Çalışma, beş bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde; Bilgi sistemleri ve muhasebe bilgi sistemleri incelenmiştir. Bilgi sistemlerine yönelik temel kavramlar, Sistem kavramı ve sistemin özellikleri ve Muhasebe bilgi sistemleri ve temel özellikleri incelenmiştir. Veri, bilgi, sistem, bilgi sistemi, yönetim bilgi sistemi vb. gibi kavramlar açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde; işletme yönetimi karar alma sürecinde bilgi yönetim sistemleri incelenmiştir. İşletme yönetiminde karar alma süreci, işletmelerde alınan yönetim kararlarında muhasebe bilgi sistemleri incelenmiştir. Muhasebe bilgi sistemi, muhasebe sitemine ait alt sistemler, muhasebe bilgi sistemi geliştirme ilkeleri vb. konular ele alınmıştır. Üçüncü bölümde; işletme yöneticilerinin performansı incelenmiştir. Performans kavramı ve performansın boyutları, yöneticilerin performansının tanımı, önemi, özellikleri ve yöneticilerin performansına etki eden unsurlar irdelenmiştir. Yönetiminde karar alma sürecinin nasıl olduğu, aşamaları, bilgi sistemlerinin karar alma sürecinde nasıl kullanıldığı ve bilgi sistemlerinin karar alma sürecine etkileri üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde; Literatür incelemesi yapılmıştır. Literatürde benzer çalışmalarda yapılan inceleme ve sonuçlar irdelenmiştir. Bu çalışmada literatürdeki benzer çalışmalardan farklı olarak neler incelenmiş, hangi sonuçlara ulaşılmış olduğu eleştirisel bakış açısı ile incelenmiştir. Beşinci bölüm; araştırma bölümünden oluşmaktadır. Bu kapsamında; "Bursa organize sanayi bölgesinde otomotiv sektöründe bir araştırma" yapılmıştır. Araştırma bölümünde; muhasebe bilgi sistemlerinin işletme yönetimi kararlarına ve yöneticilerin performansına etkileri ana değişken ve demografik değişkenler ara değişken olarak belirlenmiştir. Bağımsız değişken olan muhasebe bilgi sistemlerinin, bağımlı değişken olan işletme yönetim kararları üzerindeki etkileri ve ara değişken olarak demografik faktörlerin etkisi incelenmiştir. Çalışmada Muhasebe Bilgi Sistemlerinin Bağımsız Değişken olarak varsayılması ile ilgili bazı sınırlamalar getirilmiştir. Çalışma Bursa ili organize sanayi bölgesinde otomotiv sektöründeki işletmeler ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın ana problemi; muhasebe bilgi sisteminin işletme yönetim kararları ve yöneticilerin performansı üzerindeki etkileri nelerdir? sorusuna yönelik mevcut durum, yapılması gerekenler, bulgular ve önerilerden oluşmuştur. Çalışmada; 1. Muhasebe Bilgi Sistemi Ölçeği; 2. İşletme Yönetiminin Aldığı Kararlar Ölçeği: 3. Yöneticilerin Performans Ölçekleri kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerin güvenirlik ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Buna göre çalışmanın amacına göre; ölçeklerinin güvenirlik ve doğruluğu tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda; Demografik değişkenlerden Yaş ile muhasebe bilgi sistemi, işletme yönetiminin aldığı kararlar ve yöneticilerin performansı arasındaki ilişkinin alt boyutları olan; raporlama sistemi, sorumluluk bilinci ve görev performansının yaşa göre anlamlı bir farklılık göstermediği saptanmıştır. Yapılan test sonuçlarına göre; bireylerin yaşına göre kayıt sistemi, personel sistemi, belge sistemi, kontrol sistemi, işletme yönetiminin aldığı kararlar ve bağlamsal performansın farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Farklılığın kaynaklandığı grupların tespit edilmesi amacıyla yapılan LSD Post Hoc testinden elde edilen sonuçlara göre 41-50 yaş üzerinde(Ort=4,5385) olan bireylerin 20-30 yaş(ort=4,269) ve 31-40 yaş(ort=4,2986) arasında olan bireylere göre kayıt sistemi puanlarının istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha fazla olduğu gözlenmiştir. Cinsiyet ile muhasebe bilgi sistemi, işletme yönetiminin aldığı kararlar ve yöneticilerin performansı arasındaki ilişki için t-testi ile incelenmiştir. Kayıt sistemi (t=0,662; p=0,508), personel sistemi (t=-0,636; p=0,525), belge Sistemi (t=-1,382; p=0,168), raporlama sistemi (t=-0,472; p=0,142), kontrol sistemi (t=-0,370; p=0,711), bağlamsal performansın (t=0,884; p=0,378), sorumluluk bilinci (t=-0,998; p=0,319) ve görev performansı (t=-1,040; p=0,299) cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir (p>0,05). Bu çalışmada diğer benzer çalışmalardan farklı olarak; Çalışma süresi ile muhasebe bilgi sistemi, işletme yönetiminin aldığı kararlar ve yöneticilerin performansı arasındaki ilişkinin alt boyutları olan, belge sistemi, raporlama sistemi, kontrol sistemi, işletme yönetiminin aldığı kararların, bağlamsal performansın, sorumluluk bilincinin ve görev performansının istatistiksel olarak çalışma süresine göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Ayrıca; alt boyutların kendi aralarındaki ilişki incelendiğinde kayıt sistemi ve personel sisteminin istatistiksel olarak çalışma süresine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Çalışmada benzer çalışmalardan farklı olarak; farklılığın kaynaklandığı grupların tespit edilmesi amacıyla yapılan LSD Post Hoc testinden elde edilen sonuçlara göre 1-9 yıl hizmet süresi olan bireylerin 10-19 yıl hizmet süresi olan bireylere göre kayıt sistemi ve personel sistemi puanlarının istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Eğitim düzeyi ile muhasebe bilgi sistemi, işletme yönetiminin aldığı kararlar ve yöneticilerin performansı arasındaki ilişki için f-testine göre; Belge Sistemi (f=1,312; p=0,265), Raporlama Sistemi (f=0,389; p=0,817), Kontrol Sistemi (f=0,910; p=0,458), İşletme Yönetiminin Aldığı Kararlar (f=0,138; p=0,968) sorumluluk bilinci (f=1,311; p=0,265) ve görev performansı (f;0,635; p=0,638) istatistiksel olarak eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir (p>0,05). Kayıt sistemi (f=6,614; p=0,000), personel sisteminin (f=2,871; p=0,023) ve bağlamsal performansın (f=3,699; p=0,006) istatistiksel olarak eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (p<0,05). Farklılığın kaynaklandığı grupların tespit edilmesi amacıyla yapılan LSD Post Hoc testinden elde edilen sonuçlara göre lise düzeyinde eğitim almış olan bireylerin ilköğretim düzeyinde eğitim almış olan bireylere göre kayıt sistemi ve personel sistemi puanlarının istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha düşük olduğu gözlenmiştir. Ayrıca lise düzeyinde eğitim almış bireylerin (Ort=4,1691) bağlamsal performans puanının lisans (4,3402) ve yüksek Lisans veya doktora (ort=4,5076) seviyesindeki kişilere göre daha düşük olduğu saptanmıştır. Korelasyon analizi sonuçlarına göre; raporlama sistemi ile belge sistemi arasında r=0,510 bulunmuştur. Bu sonuca göre raporlama sistemi ile belge sistemi için pozitif yönde orta seviyede bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca görev performans ve sorumluluk bilinci arasındaki korelasyon değerine (r=0,496) bakılarak değişkenler için pozitif yönde orta seviyede ilişki olduğu bulunmuştur. Değişkenler arasındaki en düşük ilişki r=0,151 korelasyon katsayısı ile görev performansı ile personel sistemi arasında olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan regresyon analizi sonucunda; kayıt sistemleri (p=0,137), personel sistemleri (p=0,775) ve raporlama sisteminin (p=0,467) işletme yönetimi kararlarını istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkilemediği saptanmıştır(p>0,05). Yapılan regresyon analizi sonucuna göre; hem belge sisteminin hem de kontrol sisteminin işletme yönetim kararları üzerinde negatif bir etkisinin olduğuna ulaşılmıştır. Belge sistemi puanı bir birim arttığı zaman işletme yönetimi kararları puanının 0,157 birim azacağı söylenebilir. Yani belge sisteminin işletme yönetimi kararları üzerinde yaklaşık 0,157 oranında negatif yönlü bir etkisi bulunmuştur. Benzer şekilde kontrol sistemi puanı bir birim arttığı zaman İşletme Yönetimi Kararları puanının 0,318 birim azacağı söylenebilir. Yani kontrol sisteminin işletme yönetimi kararları üzerinde yaklaşık 0,318 oranında negatif yönlü bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen regresyon denklemine göre hem belge sisteminin hem de Raporlama sisteminin bağlamsal performans üzerinde pozitif bir etkisinin olduğu, belge sistemi puanı bir birim arttığı zaman bağlamsal performans puanının 0,096 birim artacağı saptanmıştır. Yani belge sisteminin bağlamsal performans üzerinde yaklaşık %9,6 oranında pozitif yönlü bir etkisi tespit edilmiştir. Benzer şekilde raporlama sistemi puanı bir birim arttığı zaman bağlamsal performans puanının 0,126 birim artacağı, yani raporlama sisteminin bağlamsal performans üzerinde yaklaşık %12,6 oranında pozitif yönlü bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen ikinci regresyon denklemine göre; muhasebe bilgi sistemlerinin sorumluluk bilinci üzerindeki etkisi incelenmiştir. Elde edilen regresyon denklemine göre hem belge sisteminin hem de Kontrol sisteminin sorumluluk bilinci üzerinde pozitif bir etkisinin olduğu saptanmıştır. "Belge Sistemi" puanı bir birim arttığı zaman "Sorumluluk Bilinci" puanının 0,127 birim artacağı, yani belge sisteminin, sorumluluk bilinci üzerinde yaklaşık %12,7 oranında pozitif yönlü bir etkisi bulunmuştur. Üçüncü ve son regresyon denklemine göre; muhasebe bilgi sistemlerinin görev performansı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Elde edilen regresyon denklemine göre belge sistemi, raporlama sistemi ve Kontrol sisteminin görev performansı üzerinde pozitif bir etkisinin olduğu, denkleme bakarak belge sistemi puanı bir birim arttığı zaman görev performansı puanının 0,126 birim artacağı saptanmıştır. Yani belge sisteminin görev performansı üzerinde yaklaşık %12,6 oranında pozitif yönlü bir etkisi tespit edilmiştir. Raporlama sistemi puanı bir birim arttığı zaman görev performansı puanının 0,091 birim artacağı, yani raporlama sisteminin görev performansı üzerinde yaklaşık %9,1 oranında pozitif yönlü bir etkisi saptanmıştır.Benzer şekilde kontrol sistemi puanı bir birim arttığı zaman görev performansı puanının 0,134 birim artacağı, yani kontrol sisteminin görev performansı üzerinde yaklaşık %13,4 oranında pozitif yönlü bir etkisi tespit edilmiştir. Yapılan regresyon analizi sonuçlarına bakıldığında Muhasebe Bilgi Sistemlerinin, İşletme Yönetim Kararlarını (t=2,336; β=0,096; p=0,020) ve Yöneticilerin Performansını (t=2,203; β=0,126; p=0,027) istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkilediği saptanmıştır (p<0,05). Elde edilen regresyon denklemine göre muhasebe bilgi sistemlerinin İşletme Yönetim Kararlar üzerinde negatif bir etkisinin olduğu görülmüştür.. Oluşturulan denkleme bakarak muhasebe belge sistemi puanı bir birim arttığı zaman İşletme Yönetim Kararlar puanının 0,528 birim azalacağı, yani muhasebe belge sisteminin "İşletme Yönetim Kararları" üzerinde yaklaşık %52,8 oranında negatif yönlü bir etkisi saptanmıştır. Elde edilen ikinci regresyon denklemine göre; muhasebe bilgi sistemlerinin yöneticilerin performansı üzerindeki etkileri incelenmiştir. Elde edilen regresyon denklemine göre belge sisteminin yöneticilerin performansı üzerinde pozitif bir etkisinin olduğu görülmüştür. Oluşturulan denkleme bakarak Belge sistemi puanı bir birim arttığı zaman, yöneticilerin performans puanının 0,317 birim artacağı, yani kurumsallaşama sonucu geliştirilen belge sisteminin yöneticilerin performansı üzerinde yaklaşık %31,7 oranında pozitif yönlü bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bir sonraki çalışmalarda; işletme yöneticilerinin performansını'nın MBS üzerinde etkili olabilme olasılığı dikkate alınmalıdır. Bu etkileme durumunda işletme yöneticileri tarafından MBS'nin manüple edilebileceği gerçeği dikkate alınarak çalışmalar yapılması önerilir.

Turkey in the ongoing operations of the business, it is thought that they understand the importance of information systems and information technology. In this study, it is emphasized that business owners and managers should actively use accounting information systems. In the study, the effects of accounting information systems on the decisions taken by the business management were examined. The benefits and benefits of active use of the accounting information system to businesses are also examined. The study consists of five chapters. In the first part of the study; Information systems and accounting information systems were examined. Basic concepts of information systems, System concept and properties of the system and Accounting information systems and basic properties are examined. Data, information, system, information system, management information system, etc. Concepts such as tried to be explained. In the second part; Information management systems were examined in the business management decision making process. Decision making process in business management, accounting information systems in management decisions taken in businesses. Accounting information system, subsystems of accounting system, accounting information system development principles etc. issues are discussed. In the third part; The performance of business managers has been examined. The concept of performance and the dimensions of performance, the definition, importance, characteristics of the performance of the managers and the factors affecting the performance of the managers are examined. The management of the decision making process, its stages, how information systems are used in the decision making process, and the effects of information systems on the decision making process are emphasized. In the fourth section; Literature review has been done. In the literature, the examinations and results made in similar studies are examined. In this study, different from similar studies in the literature, what has been examined and what results have been reached have been examined from a critical perspective. The fifth part; consists of research section. Within this scope; "A research has been done in the automotive industry in Bursa organized industrial zone". In the research section; Effects of accounting information systems on business management decisions and performance of managers are determined as main variable and demographic variables as intermediate variable. The effects of accounting information systems, which are independent variables, on business management decisions, which are dependent variables, and the effects of demographic factors as intermediate variables were examined. In the study, some limitations were introduced regarding the assumption of Accounting Information Systems as Independent Variables. The study is limited to the enterprises in the automotive sector in the organized industrial zone of Bursa. The main problem of the research; What are the effects of accounting information system on business management decisions and performance of managers? The current situation for the question consists of things to do, findings and suggestions. Research survey method has been applied. Survey; It was built on the enterprises operating in the automotive industry in the "Bursa Organized Industrial Zone". In the research, it was determined that a total of 1493 people work in the companies. Considering the universe and sample, 333 people were found to be sufficient for the sample. However, 400 questionnaires were distributed to the participants considering that not all of the surveys will be valid. Therefore, 39 of the distributed questionnaires were canceled by seeing that they were missing, the sample was determined to have 361 valid questionnaires and it was decided to be valid and reliable in accordance with the scale. Study; 1. Accounting Information System Scale; 2. Business Management's Decisions Scale: 3. Performance Scales of Managers are used. Reliability and confirmatory factor analysis of the scales used in the study were performed. According to the purpose of the study; The reliability and accuracy of the scales were determined. As a result of the research; Demographic variables, which are the sub-dimensions of the relationship between Age and accounting information system, business management decisions and managers' performance; reporting system, responsibility awareness and task performance were not found to differ significantly by age. According to the test results; It was determined that the registration system, personnel system, document system, control system, business management decisions and contextual performance differ according to the age of the individuals. According to the results obtained from the LSD Post Hoc test performed to determine the groups in which the difference originated, individuals between the ages of 41-50 (Avg = 4,5385) and 20-30 years (av = 4,269) and 31-40 years (av = 4,2986) It was observed that the registration system scores were statistically significantly higher than the individuals who were between. T-test was examined for the relationship between gender and accounting information system, business management decisions and managers' performance. Registration system (t = 0.662; p = 0.508), personnel system (t = -0.636; p = 0.525), document System (t = -1.382; p = 0.168), reporting system (t = -0.472; p = 0.142) , control system (t = -0.370; p = 0.711), contextual performance (t = 0.884; p = 0.387), responsibility awareness (t = -0.998; p = 0.319) and task performance (t = -1.040; p = 0.299 ) did not show a significant difference according to gender (p> 0.05). Unlike other similar studies in this study; Statistically significant difference between working time and accounting information system, business management decisions and management performance, document system, reporting system, control system, business management decisions, contextual performance, responsibility awareness and task performance. It was determined that it does not show. Also; When the relationship between the sub-dimensions was examined, it was determined that the registration system and the personnel system showed a statistically significant difference according to the working time. Unlike similar studies in the study; According to the results obtained from the LSD Post Hoc test to determine the groups in which the difference was caused, it was determined that the individuals with 1-9 years of service period had a statistically significantly lower score than the individuals with 10-19 years of service time. According to the f-test for the relationship between the level of education and the accounting information system, the decisions of the business management and the performance of the managers; Document System (f = 1,312; p = 0,265), Reporting System (f = 0,389; p = 0,817), Control System (f = 0,910; p = 0,458), Business Management Decisions (f = 0,138; p = 0,968) awareness (f = 1,311; p = 0,265) and task performance (f; 0,635; p = 0,638) were found to be statistically insignificant compared to the level of education (p> 0.05). It was found that the registration system (f = 6,614; p = 0,000), the personnel system (f = 2,871; p = 0,023) and contextual performance (f = 3,699; p = 0,006) showed a statistically significant difference according to the level of education (p <0 , 05). According to the results obtained from LSD Post Hoc test in order to determine the groups in which the difference originated, it was observed that the individuals who received high school education had statistically significantly lower scores on the system of registration and personnel system than those who were educated at primary level. In addition, the contextual performance score of individuals who were educated at high school level (Avg = 4,1691) was found to be lower than those at undergraduate level (4,3402) and graduate or doctorate level (average = 4,5076). According to the results of the correlation analysis; r = 0.510 was found between the reporting system and the document system. According to this result, it was determined that there is a moderate positive relationship between the reporting system and the document system. In addition, by looking at the correlation value between task performance and responsibility awareness (r = 0,496), it was found that there was a moderate positive relationship for the variables. It was concluded that the lowest relationship between variables was between task performance and personnel system with r = 0.151 correlation coefficient. As a result of the regression analysis; recording systems (p = 0,137), personnel systems (p = 0,775) and reporting system (p = 0,467) did not significantly affect business management decisions (p> 0.05). According to the result of the regression analysis; both the document system and the control system have been found to have a negative impact on business management decisions. When the document system score increases by one unit, it can be said that the score of business management decisions will decrease by 0.157 units. In other words, the document system has a negative effect of about 0.157 in the business management decisions. Similarly, when the control system score increases by one unit, it can be said that the Business Management Decisions score will decrease by 0.318 units. In other words, it has been concluded that the control system has a negative effect of approximately 0.318 on business management decisions. According to the regression equation obtained, it was determined that both the document system and the Reporting system had a positive effect on the contextual performance, and when the document system score increased by one unit, the contextual performance score would increase by 0.096 units. In other words, a positive effect of the document system on contextual performance has been determined approximately 9.6%. Similarly, when the reporting system score increased by one unit, it was concluded that the contextual performance score would increase by 0,126 units, that is, the reporting system had a positive effect on the contextual performance by approximately 12.6%. According to the second regression equation obtained; The effect of accounting information systems on responsibility awareness was examined. According to the regression equation obtained, it was determined that both the document system and the Control system had a positive effect on the sense of responsibility. When the "Document System" score increases by one unit, the "Responsibility Awareness" score will increase by 0,127 units, that is, the document system has a positive effect of approximately 12.7% on the responsibility awareness. According to the third and last regression equation; The effect of accounting information systems on task performance was examined. According to the regression equation obtained, it was determined that the document system, the reporting system and the Control system had a positive effect on the task performance, and when the document system score increased by one unit by looking at the equation, the task performance score would increase by 0.162 units. In other words, a positive impact of the document system on the task performance of approximately 12.6% was determined. When the reporting system score increases by one unit, it is determined that the task performance score will increase by 0.091 units, that is, the positive effect of the reporting system on the task performance by approximately 9.1%. Similarly, when the control system score increases by one unit, the task performance score will increase by 0.143 units, i.e. control The system has a positive effect of approximately 13.4% on task performance. Regarding the results of the regression analysis, it was found that Accounting Information Systems had a statistically significant effect on the Business Management Decisions (t = 2,336; β = 0,096; p = 0,020) and the Performance of the Managers (t = 2,203; β = 0,126; p = 0,027). 0.05). According to the regression equation obtained, it was seen that accounting information systems had a negative effect on Business Management Decisions. By looking at the created equation, when the accounting document system score increases by one unit, the Business Management Decisions score will decrease by 0.528 units, that is, approximately% on the "Business Management Decisions" of the accounting document system. It has a negative effect of 52.8 percent. According to the second regression equation obtained; The effects of accounting information systems on the performance of managers are examined. According to the regression equation obtained, the document system has a positive effect on the performance of the managers. Based on the equation created, when the Document system score increases by one unit, it is concluded that the performance score of the managers will increase by 0.317 units, that is, the document system developed as a result of institutionalization has a positive effect on the performance of the managers by approximately 31.7%. In the next studies; The possibility of the performance of business managers to be effective on MBS should be taken into consideration. In this effect, it is recommended to conduct studies by considering the fact that MBS can be manipulated by business managers.