Dinin siyasallaşması Türkiye örneği (İslamın siyasallaşması)

Abstract

Tezin amacı; din olgusunun zaman içinde nasıl bir değişim gösterdiği ve din devlet ilişkilerinin nasıl şekillendiğini açıklanma istemesidir. Dini değerlerin yok olmaması amacıyla toplumsal birlikteliğin sağlanarak dinin siyasallaşmasının önüne geçilmesi gerektiğinin vurgulanmak istenmesi de olmaktadır. Dinin siyasallaşması uzun yıllar boyunca devam etmektedir. Tezimizde, İslamcılığın siyasi yönünün göstermiş olduğu gelişim ve toplum hayatında edinmiş olduğu yer hakkında bilgi verilmek istenmektedir. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi yapısında İslam olgusunun devlet üzerindeki algılanış biçimi, tezin de konusu olan İslam'ın siyasallaşmasının temel çerçevesini oluşturmaktadır. Çalışmada bu kapsamda Din, Devlet, Toplum İlişkisi ve Kavramsal Çerçeve başlığı altında; din ve siyaset ilişkisi, ilişkiyi belirleyen unsurlar; dinin, birey ve toplum üzerindeki etkileri, diğer sosyal kurumlarla ilişkisi, hukuki ve sosyal kurallarla ilişkisi ve dinin meşrutiyet aracı olarak kullanılması gibi konulara yer verilmiştir. İslamcılık, İslami değerlerin benimsenmesini amaç edinmektedir. Çalışmada bu kapsamda İslamcılığın Gelişimi başlığı altında; İslamcılık, İslamcılığın tarihsel gelişimi, siyasallaşması, geleneksel ve siyasal İslam ile İslamcılığı tetikleyen etmenler gibi konulara yer verilmiştir. Çalışmada İslamcılık Fikri Dönemi İslam Dünyası başlığı altında; İstanbul ve Anadolu, Hindistan ve Güneydoğu Asya, Uzakdoğu, Arap Yarımadası, Kuzey Afrika ve Orta Asya konularına yer verilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu gelişip merkezileştikçe, İslam kanunlarından daha fazla yararlanmaktadır. Osmanlı İslam kanunlarından yararlansa da kontrolü hiçbir zaman elden bırakmamıştır. Osmanlı 1402-1413 yılları arasında Fetret Devri'ni yaşamaktadır. Çalışmada bu kapsamda Osmanlı İmparatorluğunda Din ve Siyaset İlişkisi başlığı altında; Osmanlı kuruluş dönemi, Fetret dönemi, Fatih Sultan Mehmet ve Yavuz Sultan Selim dönemi din ve devlet ilişkilerine yer verilmiştir. Abdülmecid döneminde yapılan önemli gelişmelerden birinin de Tanzimat Fermanı'nın 1839'da ilan edilmesi olmaktadır. Islahat Fermanı'nın, gayrimüslimlerin haklarının korunması amacını güttüğü söylenebilir. Çalışmada bu kapsamda Tanzimat ve Islahat Fermanlarının din üzerine ve Osmanlı'ya Etkileri başlığı altında; Tanzimat Fermanı ve Osmanlı'ya etkileri, Islahat Fermanı ve bu fermanların benzer ve farklı yönlerine yer verilmiştir. Abdülmecid'den sonra tahta çıkan Sultan Abdülaziz, hükümeti yerinde bırakarak bir Hatt-ı Hümayun yayınlamıştır. Çalışmada bu kapsamda Sultan Abdülaziz Dönemi başlığı atlında; Abdülaziz döneminde yapılan ıslahatlar, ortaya çıkan ekonomik olaylar ve yaşanan mali bunalımlara yer verilmiştir. Çalışmada Abdülhamit Dönemi İslamcılık başlığı altında; Mali, siyasi, sosyal durum; Hürriyetin ilanı, İttihad-ı İslam düşüncesi, eğitim politikası ile siyasi ve mali politikalar incelenmiştir. Abdülhamit döneminde ortaya çıkan bu hareketler; İslamcılık, Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık ve Adem-i Merkeziyetçilik olarak sıralanabilir. Çalışmada bu bağlamda Abdülhamit Dönemi Fikir Hareketleri başlığı altında; İslamcılık, Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık ve Adem-i Merkeziyetçilik konuları ele alınmıştır. İttihatçıların, Abdülhamit döneminde 2. Meşrutiyetin ilanı ile birlikte istedikleri düzene kavuştukları, fakat acemi ve tecrübesiz olmalarından dolayı da iktidarlığı ellerinde tutamadıkları söylenebilir. 2. Meşrutiyet'in ilanından sonra ortaya çıkan 31 Mart Vakası, yıllarca biriken gerilimin boşalması olmakta ve günümüzde hala siyasi tartışmalarda gündemde yer almaktadır. Çalışmada bu kapsamda İkinci Meşrutiyet dönemi İslamcılığı ve 31 Mart Vakası başlığı altında; İkinci meşrutiyetin önemi, İslamcılığın genel durumu ve 31 Mart Vakası analiz edilmiştir. Çalışmada cumhuriyet dönemi İslamcılık hareketleri başlığı altında; Jön Türklerin, İttihat ve Terakki Dönemi, Birinci Dünya Savaşı dönemi siyasal İslam ve Milli Mücadele döneminde din ve siyaset ilişkisi irdelenmiştir. Cumhuriyet döneminde, dönemin din anlayışını gösteren en önemli örneklerinden birisi Birinci Meclis olmaktadır. 3 Mart 1924'te de yeni rejime engel olabilecek olayların yok edilmesi yolunda atılan ilk adımın Halifeliğin kaldırılması olduğu ifade edilebilir. Çalışmada bu kapsamda Cumhuriyet Dönemi Devlet, Din ve Toplum İlişkisi başlığı altında; Cumhuriyet'in ilanı ve ortaya çıkan İslamcılık hareketleri, Birinci Meclis dönemi siyasi İslam, Cumhuriyet dönemi din, devlet ve toplum ilişkisi ve Halifeliğin kaldırılması konuları ele alınmıştır. Halifeliğin kaldırıldığı gün kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı, Müslümanların ibadetlerini özgürce yapmalarını amaçlamaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığının görev ve yetkilerinin belirlenmesinde devlet, dinin ibadet ve imanla alakalı hizmetlerini kendi yetki alanında görmektedir. Çalışmada bu kapsamda Diyanet İşleri Başkanlığı Çerçevesinde Din, Toplum ve Devlet başlığı altında; Halifeliğin kaldırılması ile Diyanet İşleri Başkanlığına geçiş, başkanlığın yapısı, görev ve yetkileri, siyasi iktidar ile ilişkisi ve din ile siyasetin ayrılmazlığı gibi başlıklara yer verilmiştir.

The aim of the thesis; it is reluctant to explain how the phenomenon of religion has changed over time and how religion and state relations are shaped. In order to prevent religious values from being destroyed, it is wanted to emphasize that the socialization of religion should be prevented and the politicization of religion should be prevented. The politicization of religion continues for many years. In our Tezimiz, it is aimed to give information about the development that Islamism has shown to the political direction and the place that it has acquired in public life. In the Ottoman and Republican era, the perception of the Islamic state on the state constitutes the basic framework of the politicization of Islam, which is also the subject of the thesis. Under this scope, the work is under the heading of Religion, State, Society Relativity and Conceptual Framework; religion and politics relation, elements determining relationship; religion, the effects on individuals and society, relation with other social institutions, relation with legal and social rules, and use of religion as a means of constitutionalization. Islamism aims to adopt Islamic values. Under this scope, in the study, under the title of Development of Islamism; Islamism, the historical development of Islamism, politicization, traditional and political Islam, and the factors that trigger Islamism. Under the heading of Islamicism in the study, Islamic World; Istanbul and Anatolia, India and Southeast Asia, Far East, Arabian Peninsula, North Africa and Central Asia. As the Ottoman Empire develops and centralizes, it makes more use of Islamic law. Nevertheless, the Ottoman Islamic law has never let go of its control. The Ottoman Empire survived the Fetret Revolution between 1402 and 1413. In this context, in the study, under the heading Religion and Politics Relation in the Ottoman Empire; Ottoman foundation period, Fetret period, Fatih Sultan Mehmet and Yavuz Sultan Selim period religion and state relations were included. One of the important developments made during the reign of Abdülmecid was the declaration of Tanzimat Fermanı in 1839. It can be said that the Islahat Fermanı is aimed at protecting the rights of non-Muslims. Under this scope, the work of the Tanzimat and Islahat Fermans under the title of Religion and the Effects of the Ottoman Empire; Tanzimat Fermanı and its effects on the Ottoman Empire, Islahat Fermanı and similar and different aspects of these fermans. After Abdulmecid, Sultan Abdulaziz left the government in place and published a Hatt-i Humayun. In this context, the title of Sultan Abdülaziz period in the study; The reforms, economic events and financial crises that occurred in the period of Abdulaziz were included. Under the heading of Abdülhamit Dönemi Islamism in the study; Financial, political, social situation; Hürriyetin's proclamation, the idea of İttihad-i Islam, education policy and political and financial policies were examined. These movements that emerged during the period of Abdülhamit; Islamism, Ottomanism, Turkism, Westernism and decentralization. In this context, under the heading of Abdülhamit Period Idea Movements; Islamism, Ottomanism, Turkism, Westernism and Adam-i Centralism were discussed. It can be said that the Unionists were able to keep their promises together with the declaration of the 2nd Constitutional Monarchy during the reign of Abdulhamit, but because they were novice and inexperienced. After the declaration of the Second Constitution, the March 31, Vakasi, has been releasing tension for many years and is still on the agenda in political debate today. Under this scope, the second Constitutional Period Islamism and the title of March 31, The importance of the Second Constitution, the general situation of Islamism and the March 31st Cause were analyzed. Under the heading of republican Islamic movements in the study; Jon Turks, the period of Union and Progress, the period of the First World War, political Islam, and the period of National Struggle. In the Republican period, one of the most important examples of the understanding of religion in the period is the First Parliament. On March 3, 1924, it can be stated that the first step taken on the road to the destruction of events that may prevent the new regime is the abolition of the Halifax. Within this scope, the study is under the title of Republican Periodical, Religion and Society Relevant; The Islamic movements that emerged from the Republic, political Islam in the First Assembly period, religion, state and society relations in the Republican period, and the removal of the Caliphate. The Presidency of Religious Affairs, established on the day of the removal of the Halifax, aims to make Muslims worship freely. In the determination of the duties and authorities of the Presidency of Religious Affairs, the state sees its services related to religious worship and faith in its own jurisdiction. Within the scope of this study, under the title of Religion, Society and State under the Presidency of Religious Affairs Department; The move to the Presidency of Religious Affairs, the structure of the presidency, the duties and authorities, the relationship with political power and the inseparability of religion and politics were included in the titles.