İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine

Abstract

Bu yazıda İbn Hubel el-Baġdādī’in Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserindeki kafa yaraları ve kafatası kırıkları ile ilgili bölümlerin Türkçeye kazandırılması ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada adı geçen eserin Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Kütüphanesi’nde bulunan matbu bir nüshası kullanılmıştır. Kafa yaraları konusu Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’ın dördüncü cildinde “Faṣl fī cirāh ve teferruḳi’l-ittiṣāl” başlıklı bölümün son kısmında yer alırken, kafatası kırıkları “Faṣl fī kesri’l-ḳıḥf” başlığı altında ayrı bir bölüm olarak ele alınmıştır. Türkçeye çevirisi yapılan bu bölümler yazının bulgular bölümünde sunulmuştur. Bulgular bölümünde sunulan bu bilgilerin, literatürdeki konuyla ilgili bilgilerle karşılaştırılarak tıp tarihi içerisindeki yerleri belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’ın kafa yaraları hakkındaki kaynağının İbn Sīnā’nın el-Kānun fī’ṭṬıbb’ı olduğunu söylemek mümkün görünürken, kafatası kırıkları ile ilgili bölümün ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Sınāʿati’ṭṬıbbiyye’sine benzerlik gösterdiği ve bu eserin ilgili bölümde Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’a kaynaklık etmiş olabileceğini düşünülmüştür.

The aim of this article is to gain to the history of Turkish medicine literature and to evaluate the knowledge about the head wounds and skull fractures in Ibn Hubal al-Baghdādī’s Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb. In the study a printed copy, which is in the library of the Department of History of Medicine and Ethics, Ankara University Faculty of Medicine, is used. The subject of head wounds is in the last part of the chapter “Faṣl fī jirāh ve tafarruq al-ittiṣāl” in the fourth volume of Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb, while the skull fractures are considered as a separate section under the heading “Faṣl fī kasri’l-qıḥf”. These sections translated into Turkish are presented in the results section of the manuscript. This information presented in the results section is compared with the relevant information in the literature and its place in the history of medicine was evaluated. As a result, it is possible to say that the source of Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb about head wounds is Ibn Sīnā’s al-Qānūn fī al-Ṭibb. It is thought that the section about the skull fractures is similar to the section in Kāmil al-Sināʿat al-Ṭibbiyya by ʿAlī b. al-ʿAbbās al-Majūsī and that this work may have been the source of Ibn Hubal al-Baghdādī’s Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb in the related chapter.