Akran zorbalığına maruz kalan lise öğrencilerinin bilişsel esneklik ve bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada akran zorbalığına maruz kalan lise öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeyleri ve bilişsel duygu düzenleme stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu değişkenlerin cinsiyet, sınıf, okul türü, okuldaki başarı durumu ve arkadaşlık ilişkisi değişkenlerine göre bir farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini lise birinci ve lise ikinci sınıfa devam eden 114 erkek ve 286 kız olmak üzere toplam 400 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veriler "Akran Zorbalığını Belirleme Ölçeği", "Bilişsel Esneklik Ölçeği", "Bilişsel Duygu Düzenleme Ölçeği" ve araştırmacı tarafından hazırlanan "Kişisel Bilgi Formu" kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin istatistiksel analizleri sosyal bilimler için istatistik paket programı (SPSS 25) kullanılarak yapılmış ve verilere araştırma için uygun olan Kolmogorov Smirnov, Mann-Whitney-U, Kruskal Wallis-H testi ve Spearman Korelasyon Analizi uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen bazı bulgulara göre erkek öğrenciler Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği'nin korkutma/sindirme, alay ve açık saldırı alt boyutlarında daha fazla zorbalığa maruz kalmaktadır. Okul başarısı kötü olan, arkadaşlık ilişkisi kötü olan ve Mesleki ve Teknik Lise'lerde okuyan öğrenciler daha fazla zorbalığa maruz kalmaktadır. Okul başarısı ve arkadaşlık ilişkisi iyi olan öğrencilerin bilişsel esneklik düzeyleri daha yüksektir. Bilişsel Duygu Düzenleme Ölçeği'nin "Plana tekrar odaklanma" alt boyutunda erkek öğrencilerin ve arkadaşlık ilişkisi çok iyi olan öğrencilerin daha fazla puan aldığı görülmüştür. Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği ile Bilişsel Esneklik Ölçeği'nden alınan puanlar arasında negatif yönlü orta seviyede bir ilişki bulunmuştur. Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği ile Bilişsel Duygu Düzenleme Ölçeği'nin bazı alt boyutları arasında ise pozitif ve negatif yönde değişen ilişkiler bulunmuştur. Araştırmanın sonucuna göre akran zorbalığına maruz kalma düzeyi arttıkça bilişsel esneklik düzeyi azalmakta ve uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejilerini kullanma düzeyi artmaktadır. Araştırma konusu ile ilgili daha büyük örneklem grubunda çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

In this study, it is aimed to examine the relationship between cognitive flexibility levels and cognitive emotion regulation strategies of high school students who were exposed to peer bullying. In addition, it is examined whether these variables differ according to gender, class, school type, school achievement and friendship relations. The sample of the study consists of 400 students, including 114 boys and 286 girls, who are in the first and second year of high school. The data in the study were obtained using "Peer Bullying Scale", "Cognitive Flexibility Scale", "Cognitive Emotion Regulation Scale" and "Personal Information Form" prepared by the researcher. Statistical analysis of the data was performed using the statistics package program for social sciences (SPSS 25) and Kolmogorov Smirnov, Mann-Whitney-U, Kruskal Wallis-H test and Spearman Correlation Analysis, which are suitable for research, were applied to the data. According to some findings obtained from the study, students with poor school success, poor friendship relations and who are studying at Vocational and Technical High Schools are exposed to more bullying. Students with good school success and friendship relationships have higher levels of cognitive flexibility. Furthermore, in the "Refocus on Planning" sub-dimension of the Cognitive Emotion Regulation Scale, it was observed that male students and students with high level of friendship relations received higher scores. A moderate negative relationship was found between the Peer Bullying Scale and the scores obtained from the Cognitive Flexibility Scale and positive and negative relationships were found between the Peer Bullying Scale and some sub-dimensions of the Cognitive Emotion Regulation Scale. According to the results of the study, as the level of peer bullying increases, the level of cognitive flexibility decreases and the level of using maladaptive cognitive emotion regulation strategies increases. Larger sample group are needed fot the studies on the research subject.