Kişilerin erken dönem uyumsuz şemaları ve öfke kontrol düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Öfke her insanın sahip olduğu en temel duygulardan biridir. Öfkenin şiddeti, ifade ediliş tarzı veya kontrolü kişiden kişiye değişmektedir. Şema kavramı ise bebeklikten itibaren gelişmeye başlayan ve uyaranların ne olduğunu anlamak ve değerlendirmek için oluşturulan zihinsel yapılardır. İnsanlar şemalar sayesinde çevrelerinde olan biteni farkına varır ve bu uyaranlara uygun tepkiler göstererek yaşamını devam ettirir. Bu şemaların olumlu olduğu sürece hayatımıza katkısı büyüktür ancak şemalar her zaman olumlu olmayabilir. Burada karşımıza Şema Terapinin asıl kavramı olan Erken Dönem Uyum Bozucu Şema kavramı çıkmaktadır. Jeffrey E. Young bu kavramı çocukluk ve ergenlik dönemi boyunca oluşan ve ilerleyen, anılar, duyular, bilişlerden oluşan ve işlevsel olmadığından kişinin yaşamını olumsuz yönde etkileyen ve yaşam boyu devam eden kalıplar olarak tanımlar. Bu araştırmanın amacı ise günümüzde gittikçe gelişen ve yaygınlaşan Şema Terapi'nin asıl kavramı olan Erken Dönem Uyumsuz Şemalar ile kişilerin Öfke kontrolleri arasında herhangi bir ilişki olup olmadığını incelemektir. Böylece danışmanlar kişilerin sahip oldukları Erken Dönem Uyum Bozucu Şemaları ortaya çıkardıklarında onların öfke kontrol düzeyleri hakkında da genel bir düşünceye sahip olarak terapi sürecini bu bilgiler doğrultusunda yönetebilir ve daha etkili bir terapi süreci ortaya koyabilirler. Gereç ve Yöntem: Araştırmaya İstanbul ve çevresinden 18 yaş ve üzeri yetişkin kişiler katılım sağlamıştır. 167 kadın ve 124 erkek olmak üzere toplamda 291 kişi gönüllü olarak çalışmaya katılım sağlamıştır. Katılımcılara araştırma dahilinde hazırlanan Demografik Bilgi Formu, Young Şema Ölçeği ve Sürekli Öfke ve Öfke Tarzı Ölçeği verilerek doldurmaları istenmiştir. Veri toplama ölçekleri ile elde edilen bilgiler bilgisayar ortamında sayısal olarak ifade edilmiştir. İstatistiksel analiz için Sosyal Bilimler için İstatistik Paket Programı (Statistical Program for Social Sciences, SPSS 25) dahilinde istatistiksel analizleri yapılmıştır. Bulgular: Araştırma sonucunda bulunan bulgulara göre Young Şema Ölçeği ve Demografik Bilgi formu incelediğinde Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar ve cinsiyet arasındaki ilişkiye bakıldığında Duyguları bastırma, Yüksek Standartlar, Kusurluluk şemalarının erkek katılımcılarda ve Karamsarlık şemasının ile kadın katılımcılarda daha yüksek olduğu görülmüştür. Erken Dönem Uyumsuz şemalar ve yaş arasında bulunan sonuçlar 18-25 yaş aralığında Başarısızlık, Yetersiz Özdenetim ve Bağımlılık şemalarının yüksek olduğu yönünde. Eğitim durumuna bakıldığında Erken Dönem Uyumsuz şemalar ile eğitim seviyesi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki görülmemiştir. Gelir Durumunun da yine Erken Dönem Uyumsuz Şemalar ile arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki gözlemlenmemiştir. Sürekli Öfke ve Öfke Tarzı Ölçeği ile Demografik bilgi formları arasındaki ilişkilere bakıldığında cinsiyet ve yaş ile öfke arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Bunun yanında eğitim seviyesi üniversite olan kişilerde Sürekli Öfke ve Öfke Tarzı ölçeğinin alt boyutu olan dış öfke daha yüksek bulunmuştur. Son olarak gelir düzeyine bakıldığında dış öfke puanının geliri yüksek kişilerde daha yüksek olduğu görülmüştür. Young Şema Ölçeği ve Sürekli Öfke ve Öfke Tarzı ölçeği sonuçlarına bakıldığında öfke kontrolünün 14 şema ile anlamlı bir ilişki gösterdiği ve 4 şema ile anlamlı bir ilişki göstermediği görülmüştür. Young Şema Ölçeğinin alt boyutu olan Ayrılma ve Reddedilme alanındaki şemalar, Sürekli Öfke ve Öfke Tarzı ölçeğinin alt boyutu olan öfke kontrolü ile negatif yönde bir ilişki, Zedelenmiş Özerklik alanındaki şemalar ve öfke kontrol arasından negatif yönde bir ilişki, Zedelenmiş Sınırlar alanındaki şemalar ve öfke kontrol arasında negatif bir ilişki, Başkalarına Yönelimlilik alanındaki şemalar ve öfke kontrol arasında pozitif yönde bir ilişki ve Aşırı Tetikte Olma alanındaki şemalar ve öfke kontrol arasında negatif bir ilişki görülmüştür. Son olarak Regresyon katsayılarının anlamlılığı incelendiğinde ise Karamsarlık, Kendini Feda, Terk Edilme, Cezalandırılma şemalarının Öfke Kontrol üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu görülmüştür.

Anger is one of the most basic emotions that every person has. The severity, expression, or control of anger varies from person to person. On the other hand, the concept of schema is the mental structures that are developed to understand and evaluate what stimuli are. People are aware of what is happening around them through schemes and continue to live by reacting appropriately to these stimuli. As long as these schemes are positive, they contribute to our lives, but sometime schemes may not always be positive. Here we see the concept of early-term adjustment disorder, which is the main concept of schema therapy. Jeffrey E. Young defines this concept as a pattern that develops during childhood and adolescence, consists of memories, senses, cognitions, and sensations, and is dysfunctional, negatively affecting a person's life and repeats throughout life. The aim of this study is to investigate whether there is a relationship between early adjustment disorder schemas, the main concept of schema therapy, and anger control of individuals. Thus, when counselors reveal Early Adjunctive Disorder Schemes, they can have a general idea about their anger control levels and manage the therapy process in accordance with this information and provide a more effective therapy process. Materials and Method: Adults 18 years of age and over participated in the study. A total of 291 people, 167 women and 124 men, participated in the study voluntarily. Participants were asked to complete the Demographic Information Form, Young Schema Questionnaire – Short Form 3, and State Trait Anger Expression Inventory prepared within the scope of the study. The data obtained from the data collection scales were expressed numerically in computer environment and statistical analyzes were made by using statistical package program for social sciences (SPSS 25). Results: When the Young Schema Scale and Demographic Information Form were examined according to the findings obtained from the research, when the relationship between early maladaptive schemas and gender was examined, it was seen that the Suppression of Emotions, High Standards, Defectiveness schemas were higher in male participants and pessimism schema was higher in female participants. Results found between Early Maladaptive Schemas and age show that Failure, Inadequate Self-Control and Dependency schemes are high in the 18-25 age range. When education level is examined, there is no significant relationship between early maladaptive schemas and education level. No significant relationship was observed between the Income Status and Early Maladaptive Schemas. There was no significant difference between gender and age and anger when the relationships between the State Trait Anger Expression Inventory and Demographic Information Forms were examined. Besides, external anger, which is the sub-dimension of State Trait Anger Expression Inventory, was found to be higher in individuals with educational level of university. Finally, when the income level is analyzed, it is seen that the external anger score is higher in the people with high income. When the Young Schema Scale and State Trait Anger Expression Inventory results were examined, it was seen that anger control showed a significant relationship with 14 schemes and no significant relationship with 4 schemes. The schemas in the Separation and Rejection field, which is the sub-dimension of Young Schema Scale, a negative relationship with anger control, which is the sub-dimension of the State Trait Anger Expression Inventory, a negative relationship between schemas in the field of Damaged Autonomy and anger control; a negative relationship, a positive relationship between schemas and anger control in the area of Tendency to Others, and a negative relationship between schemas and anger control in the field of Over-Trigger. Finally, when the significance of the regression coefficients were examined, it was seen that the pessimism, self-sacrifice, abandonment and punishment schemes were significant predictors of Anger Control.