Beqiraj, Kevi2025-07-182025-07-182025https://hdl.handle.net/11363/10101Danışman: DOÇ. DR. TÜRKAN UZUN Yer Bilgisi: İstanbul Gelişim Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / Mimarlık Ana Bilim Dalı Konu: Mimarlık = Architecture ; Şehircilik ve Bölge Planlama = Urban and Regional Planning Dizin: Arnavutluk-Tiran = Albania-Tirana ; Kent kimliği = Urban identity ; Kent merkezi = City center ; Küreselleşme = Globalization ; Mekansal analiz = Spatial analysis ; Modernleşme = ModernizationKüreselleşmenin artan etkisi altında şekillenen kentler, kentsel stratejilerini giderek küresel sermayenin taleplerine ve uluslararası ekonomik rekabete uyumlu hale getirmektedir. Bu bağlamda, rekabetçi bir küresel imaj yaratma çabası, çoğu kenti ikonik mimari projelere ve sembolik kentsel tasarımlara yönlendirmektedir. Ancak, uluslararası yatırım çekme amacına yönelik bu düzenlemeler, toplumsal eşitsizliklerin derinleşmesine ve kamusal alanların metalaşmasının hızlanmasına neden olmaktadır. Özellikle post-sosyalist kentlerde, devlet kontrollü ekonomik yapıdan piyasa odaklı ekonomi modeline geçişle birlikte ortaya çıkan neoliberal dönüşüm, sosyo-mekânsal eşitsizlikleri daha da belirgin hale getirmiş; özelleştirme ve hızlı kentsel büyüme süreçleri, kent peyzajlarının parçalanmasına yol açmıştır. Yaklaşık 45 yıl boyunca sosyalist bir sistemle yönetilen Arnavutluk'un başkenti Tiran, bu süreçte farklı bir seyir izlemiş ve hızlı nüfus artışı ile mekânsal düzensizliğin belirlediği kaotik bir geçiş dönemini takiben, önemli kentsel zorluklarla yüzleşmiştir. Bu sorunlara yanıt olarak, belediyenin yürüttüğü kentsel yenileme çalışmaları, kamusal alanların yeniden kazanılması ve kentsel kimliğin yeniden inşası üzerine odaklanmıştır. Bu kapsamda, tarihi merkezin korunması, yasa dışı yapıların yıkılması, cephe yenileme projeleri ve uluslararası tasarım yarışmaları aracılığıyla kamusal alanların canlandırılması gibi önemli adımlar atılmıştır. Söz konusu kentsel müdahaleler, yalnızca kentin işlevselliğini ve estetik görünümünü iyileştirmeyi değil, aynı zamanda Tiran’ın modern, dayanıklı ve uluslararası arenada öne çıkan bir kentsel merkez haline gelmesini amaçlamıştır. Bununla birlikte, son on yılda Tiran’ın kentsel öncelikleri kayda değer bir değişim göstermiş; kent, küreselleşmenin dayattığı yeni kentsel eğilimlere daha fazla tabi olmaya ve uluslararası yatırım ve ilginin odağı haline gelmeye başlamıştır. Bu dönüşüm bağlamında şu kritik soru ortaya çıkmaktadır: Tiran’ın başlangıçta kamusal alanların geri kazanımı ve kültürel mirasının korunmasına yönelik kentsel politikaları, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir kentsel gelişim modelini mi temsil etmektedir, yoksa küreselleşmenin ve uluslararası sermayenin artan baskıları, kentin sosyo-kültürel kimliğini koruma çabalarını zayıflatmakta mıdır?trinfo:eu-repo/semantics/openAccessKüreselleşmemodernleşmeTirankent kimliğikent merkezimekan analiziMaster Thesis