Doğan, Murat2025-05-092025-05-092025https://hdl.handle.net/11363/9770Bu çalışma ile Gazâlî’nin Batı düşüncesi üzerindeki etkilerini açığa çıkararak, modernitenin Avrupamerkezci anlatılarına meydan okumaktayız. Geleneksel anlatımlar Aristotelesçilikten ampirizme geçişi tamamen Batı kaynaklı olarak sunarken, çalışmamız Gazâlî'nin nedensellik ve rasyonalizm eleştirilerinin Batı epistemolojisini nasıl yeniden şekillendirdiğini göstermektedir. Gazâlî Filozofların Tutarsızlığı eseriyle zorunlu nedenselliği reddederek, bunun yerine gözlemlenen neden-sonuç örüntülerinin ilahi iradeyi yansıttığını öne sürmüştür. Böylece Gazâlî’nin “vesileci görüşü” Hume'un şüpheciliğini önceden müjdelemiştir. Ayrıca aklın sınırlarını ve sezgisel bilgiyi (kalp gözü) vurgulayarak Pascal'ın “kalbin akılları”nı önceden haber vermiştir. Doğrudan çevirileri az olsa da, görüşleri İbn Rüşd ve Ramon Martí gibi şahsiyetler aracılığıyla Avrupa'ya ulaşmış ve Aquinas, Ockham ve Malebranche'ı etkilemiştir. Gazâlî'nin kozmik determinizme meydan okuyan ilahi gönüllülüğü ve rastlantısallık, bilimsel kesinlik hakkındaki modern tartışmaların habercisi olmuştur. Sonuç olarak Gazâlî'yi İslam ve Batı düşüncesi arasında hayati bir köprü olarak konumlandırmaktayıztrinfo:eu-repo/semantics/openAccessGazâlîBatı düşüncesiNedensellikVesilecilikSezgisel bilgiİslam-Batı felsefi etkileşimiArticle