Sosyal Çalışmacıların Mesleki Deneyimleri Aracılığıyla Boşanma ve Alkol/Madde Kullanım İlişkisinin Değerlendirilmesi

Araştırmada, aile mahkemesinde görevli sosyal çalışmacıların mesleki gözlem ve deneyimleri aracılığıyla alkol/madde kullanımının boşanmanın psikososyal ve hukuki süreçleri üzerindeki etkisini keşfetmek amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemine uygun olarak İstanbul’da Aile Mahkemeleri’nde görev yapmakta olan 9 sosyal çalışmacıyla yürütülmüştür. Elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile Maxqda 2020 Nitel Veri Analiz Programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre davanın tarafları doğrudan alkol/madde kullanımından ziyade, bu durumun ortaya çıkardığı dolaylı sonuçlar üzerinden boşanma gerekçesi sunmaktadır. Bağımlı bireylerin alkol/madde bağımlılığının tedavisine ikna edilmesinde evlilik, eş ve çocuklarının önemli motivasyon araçları olduğu anlaşılmıştır. Kişinin tedaviye ikna edilememesi veya tedavinin başarısızlıkla sonuçlanması ise boşanma sürecini hızlandıran etkenlerdendir. Bununla birlikte katılımcı gözlemlerine göre çocuklu eşlerin boşanmaya karar vermesi çocuksuz eşlere göre daha hızlı olmaktadır. Alkol/madde kullanımının, yalnızca boşanmanın bir gerekçesi olmanın ötesinde çocuğun velayetinin hangi ebeveyne verileceği, ebeveyn-çocuk arasındaki şahsi ilişkinin düzenlenmesi konularında da önemli rol oynadığı anlaşılmıştır. Sonuç olarak aile mahkemelerine boşanmak için başvurulmadan önce eşlerin tedaviye yönelik arayışlarına kapsayıcı, erişilebilir ve nitelikli çözümler sunularak aile bütünlüğü desteklenmeli ve güçlendirilmelidir.

This study aims to understand the effects of alcohol/substance use on the psychosocial and legal processes of divorce through the observations and experiences of social workers in family courts. The study was done with qualitative research method with 9 social workers of Istanbul’s family courts. The obtained data have been analyzed with the descriptive analysis method using the Maxqda 2020 Qualitative Data Analysis Program. According to the findings, the parties of the case justify divorce based on the indirect consequences of use of drugs and alcohol, rather than their direct use. It’s seen that marriage, spouses and children are important motivation tools in persuading addicted individuals to get substance/alcohol addiction treatment. The person not being convinced to get the treatment or the treatment failing are among the factors that accelerate divorce processes. However, according to participants’ observations, spouses with children decide to divorce faster than child-free spouses. It’s seen that alcohol/substance use plays an important role in which parent will have the custody of the child and the dynamics of parent and child’s relationship. In conclusion, spouses' search for treatment should be offered inclusive, accessible and qualified solutions and family unity should be supported and strengthened before applying for divorce.