Türkiye’de Kadın Futbol Antrenörlerinin Cam Tavan Sendromu Algılarının Cinsiyetçilik Perspektifinde İncelenmesi

Abstract

Spor alanında kadınların varlığının arttığı günümüzde, erkeklerin hegemonya kurduğu branşlara kadınların erişimi hala sınırlıdır. Bu sınırlılık, sporculuktan yöneticiliğe kadar spor meslekleri içindeki neredeyse bütün iş kollarında kendini gösterirken futbol bu sınırlılığın görüldüğü branşlardan biridir. Futbol antrenörlüğü de bu bağlamdaki iş kollarından biridir. İş tanımı icabı, öğretme, yönlendirme, liderlik etme gibi fonksiyonları da içinde taşıyan antrenörlük, kendi içinde de farklı kademeleri bulunan bir yapı olması sebebiyle cam tavan oluşması için uygun bir ortama sahiptir. Bu ortamdaki kadın futbol antrenörlerinin deneyimlerine odaklanan bu tez çalışmasının amacı, Türkiye’de kadın futbol antrenörlerinin cam tavan sendromuna dair bir inceleme sunmaktır. Bu doğrultuda, nitel araştırma desenleri ve görüşme tekniğinden oluşan araştırma tasarımı ile veriler toplanmış ve analiz edilmiştir. Görüşme yapılacaklar için amaçlı örnekleme yolu üzerinden 12 kadın futbol antrenörü ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, toplumsal yapı/toplumsal dayatma, futbol içi yaşanmışlıklar, eşitlik-adalet ikilemi ve istihdam olarak belirlen dört tema belirlenmiş ve bu dört temanın içeriğindeki alt kategoriler ile bir tartışma gerçekleştirilmiştir. Toplumsal yapı üzerinden gelen ataerkil dayatmalar nedeni ile kadın antrenörlerin cam tavan engellerine maruz kaldığı görülmüştür. Kadınların futbol bilgisine dair oluşan olumsuz bir algı üzerine temellendirilen futbol içi yaşanmışlıklar teması içinde, kadın futbol antrenörlerinin başarıları ile kendilerine yönelik algıların olumluya dönme eğilimi gösterdiği belirtilmiş olsa da özellikle baş antrenörlük noktasında cam tavan ile karşılaştıkları belirlenmiştir. İşe alım süreçleri, ücret, insan olma üzerine temellendirilmiş eşitlik ve başarı durumu olarak belirlenmiş dört kategoride eşitliğin mi adaletin mi ön plana koyulması gerektiğine dair bir tartışma yapılmış ve bu çerçevede kadın antrenörlerin cam tavan engelleri ile karşılaştığı görülmüştür. Son olarak istihdam teması altında kadın antrenörlerin sporculara ‘ablalık, annelik’ yapması üzerinden geliştirilen bir işe alım sürecinden geçtikleri, hiyerarşik anlamda olumlu ifadeler olsa da yine cam tavan izlerine rastlandığı görülmüştür. Yapılan önerilerin ortak noktası ise kadın futbolunun bütün unsurları ile gelişmesi sonucunda sorunların çözülebileceği belirtilmiştir.

In today's world, where the presence of women in the field of sports is increasing, women's access to the branches in which men hegemony is still limited. While this limitation manifests itself in almost all business lines within the sports professions, from athletics to management, football is one of the branches where this limitation is seen. Football coaching is one of the business lines in this context. Due to its job description, coaching, which also includes functions such as teaching, guiding and leading, has a suitable environment for the formation of a glass ceiling, as it is a structure with different levels within itself. The aim of this thesis, which focuses on the experiences of female football coaches in this environment, is to present an examination of the glass ceiling syndrome of female football coaches in Turkey. In this direction, data were collected and analysed with a research design consisting of qualitative research patterns and interview technique. For those to be interviewed, interviews were conducted with 12 female football coaches through purposeful sampling. As a result of the analysis, four themes were determined as social structure/social imposition, experiences in football, equality-justice dilemma and employment. A discussion was held with the sub-categories of these four themes. It has been observed that female coaches are exposed to glass ceiling obstacles due to the patriarchal impositions coming from the social structure. Within the theme of experiences in football, which is based on a negative perception of women's football knowledge, it was determined that although it was stated that the success of female football coaches and their perceptions tended to turn positive, it was determined that they encountered a glass ceiling especially at the point of head coaching. There was a discussion about whether equality or justice should be prioritized in the four categories of recruitment processes, wages, equality based on being human, and success status, and it was seen that female coaches faced glass ceiling obstacles. Finally, under the theme of employment, it has been observed that female trainers have gone through a recruitment process developed over the 'sisterhood, motherhood' of athletes, and although there are positive statements in hierarchical sense, there are still traces of glass ceilings. The common point of the suggestions made is that the problems can be solved as a result of the development of women's football with all its elements.