Türk İktisat Düşüncesinde Himayeci Usul Kavramının İlk Teorisyeni: Ahmet Mithat Efendi

Abstract

Tanzimat devrinin en verimli ve üretken yazarlarından biri olarak karşımıza çıkan Ahmet Mithat’ın kuramsal çalışmalarının bir kısmı iktisat teorisi alanı üzerinde yoğunlaşmıştır. Özellikle 1870’den itibaren iktisat teorisine ilgi duymaya başlayan yazarın günümüze dek ihmal edilen bu çalışmaları arasında “Ekonomi Politik” adlı eseri, içerdiği himayeci usul teklifi bakımından önem arz etmektedir. Zira ülkemizde özellikle I. Dünya Savaşı yıllarından itibaren benimsenen himayeci/korumacı ekonomi siyasetinin fikri dayanaklarına ilk olarak bu eserde rastlanmaktadır. Bu bakımdan Ahmet Mithat’ı, iktisat tarihimizde himayeci usul kavramının ilk teorisyeni olarak değerlendirmek mümkündür. Bu çalışmada, öncelikle yazar tarafından müstakil bir iktisat siyaseti olarak önerilen himayeci usul kavramının hangi şartlar altında olgunlaştığı ifade edilecek, yazarın “Ekonomi Politik” adlı çalışmasından hareketle iktisadi korumacılık ilkesi ayrıntılı bir biçimde tanıtılacaktır. Yazarı himayeci usul düşüncesini kuramlaştırarak önermeye sevk eden etkenlertartışılarak Ahmet Mithat’ın Türk iktisat düşüncesi içindeki yeri belirlenmeye çalışılacaktır.

Ahmet Mithat Efendi, one of the most prolific and versatile writers of the Tanzimat Era, devotes a portion of his theoretical works to the field of economic theory. Despite his keen interest in the field notably since 1870, among his neglected works, one entitled “Ekonomi Politik” is of particular importance owing to its proposition of protectionist policy. This is the first time we come across a work illustrating theoretical support for the protectionist policy which is endorsed in our country since the years of World War I. In this regard, it is possible to consider Ahmet Mithat as the first theorist of protectionist policy in our history of economics. In this study, firstly, the conditions under which the writer’s proposition of protectionist policy as a distinct economic policy came to fruition will be delineated, and then with reference to his work “Ekonomi Politik”, the principle of protectionist policy will be presented in detail. After thoroughly discussing the factors which prompted the writer to theorize and advocate protectionist policy, Ahmet Mithat’s place in Turkish economic thought will be determined.