Sosyolojik Okuma Denemesi: Adalet Ağaoğlu’nun Dert Dinleme Uzmanı Adlı Romanı

Abstract

Bu makale, Adalet Ağaoğlu’nun son romanı Dert Dinleme Uzmanı’nı, sosyolojik bağlamda değerlendirmektedir. Roman, Türk toplumunun 1980 darbesinden sonraki dönemini toplumsal planda aktarmaktadır. Bu yüzden, roman sosyolojik okuma modeliyle incelenecektir. Sosyolojik okuma, sosyolojinin verileri kullanılarak gerçekleştirilen bir eleştiri metodudur. Edebiyat-sosyoloji ilişkisi çerçevesinde geliştirilen bu eleştiri metoduna göre değerlendirilen Dert Dinleme Uzmanı; Türk Dil Kurumu, YÖK gibi kurumları askerî vesayet bağlamında incelemekte, Türk Dil Kurumunu dilde sadeleşme bağlamında eleştirmektedir. Romanda kadınların toplumsal hayatta yaşadığı zorluklara değinilmekte Cumhuriyet kadınının kadınlar üzerinde kurduğu baskılar söz konusu edilmektedir. Sosyal ilişkileri zayıflayan bireylerin yalnızlaşması ve Dert Dinleme Uzmanı’na başvurması, böylece yalnızlıktan kurtulmaya çalışmaları üzerinde durulmaktadır. Ayrıca, ekonomik sıkıntılar, toplumsal sınıflara bağlı olarak yansıtılmaktadır. Çalışmada, bütün bu konular literatür taraması yöntemiyle ele alınmış, sosyolojik okuma modeli ve Adalet Ağaoğlu’nun roman-birey-toplum ilişkisine dair fikirleri verildikten sonra Dert Dinleme Uzmanı isimli roman sosyolojik okuma yöntemiyle ele alınmıştır. Bu bağlamda, birey-toplum ilişkisi, toplumu oluşturan bireylerin ideoloji tarafından biçimlendirilmesi romanda yer alan sosyolojik okumaya elverişli konulardır.

This article evaluates the latest novel of Adalet Ağaoğlu in a sociological context. The novel narrates the period of Turkish society after the 1980 coup in the social plan. Therefore, the novel was investigated using a sociological analysis mode in this study. Sociological analysis is a method of criticism using the data of sociology. Investigated in accordance with this criticism method developed within the framework of literature-sociology relationship, Dert Dinleme Uzmanı examines institutions such as the Turkish Language Institution and Council of Higher Education in the context of military tutelage, and criticizes the Turkish Language Institution in the context of simplification in language. In the novel, the difficulties faced by women in social life, and the pressures of the Republic on women are mentioned. It is emphasized that individuals with weakened social relations become lonely and apply to Dert Dinleme Uzmanı, thus trying to get rid of loneliness. In addition, economic troubles are reflected depending on social classes. In the study, all these issues were handled with the method of literature review, and after Adalet Ağaoğlu's ideas about the novel-individual-society relationship, the novel called Dert Dinleme Uzmanı was addressed with the sociological analysis method. The results obtained from the examination are presented in the conclusion part of the study.