2003 sonrası Irak Cumhuriyeti'ndeki istikrarsızlıkların ulusal ve uluslararası dinamikleri

Abstract

11 Eylül 2001 terör saldırısı ardından, Ortadoğu ve Kuzey Afrika devletlerinde var olan Soğuk Savaş iktidarları değişmek zorunda kalmıştır. Bu değişimde önce uluslararası baskılar daha sonra ise ulusal nedenler etkili olmuştur. Bununla beraber yaşanan bu değişim sonrasında bu devletler istikrarsızlığa sürüklenmişlerdir. Irak Cumhuriyeti de bu devletlerden biridir. Bu doğrultuda tezin amacı 2003 sonrası Irak'ta yaşanan ve kronik hale gelen istikrarsızlık dinamiklerinin ulusal ve uluslararası nedenlerini incelemek, ulusal ve uluslararası boyutlarını ortaya koymaktır. Ayrıca bu istikrarsızlık olgusunun Irak içerisinde ve çevresindeki etkilerini de değerlendirerek öneriler geliştirmek tezin diğer bir amacıdır. İstikrarsızlığın ulusal nedenleri incelemeye başlamak için önce siyasi istikrarsızlık kavramının tanımı yapılarak, kavram teorik bir çerçevede ele alınmıştır. Siyasi istikrarsızlık göstergeleri ve siyasi istikrarsızlığa neden olan faktörler incelenmiştir. Söz konusu bu istikrarsızlık faktörlerinin Irak'taki varlığı 2003 Irak'ın ABD tarafından işgali öncesi ve sonrası dönemde sorgulanmıştır. Bu doğrultuda, Irak'ın modern tarihinde dönüm noktalarından olan İngiliz işgali sonrası Irak devletinin 1921 yılında kuruluşu başlangıç noktası alınarak günümüze kadar Irak'ın siyasi ve toplumsal yapısı incelenmiştir. Böylece günümüzde Irak'ta hala etkili olan istikrarsızlık unsurlarının tarihsel ve toplumsal temellerine de ışık tutulmuştur. 21. yüzyılda çatışma ve sosyal kaosun merkezine dönüşen Ortadoğu'da Irak Cumhuriyeti, ABD'nin 2003'teki işgali ile istikrarsızlığa sürüklenen ilk bölge devleti olması nedeniyle önem arzetmektedir. Irak'ta yaşanan siyasi istikrarsızlık günümüzde de devam etmekte olup son derece güncel bir sorundur. Bununla birlikte Irak Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti'nin de komşusudur. İki devlet arasındaki bu coğrafi yakınlık sonucunda Irak'taki istikrarsızlığın Türkiye'yi de etkileme ihtimali nedeniyle, Irak'taki istikrarsızlığın nedenlerinin akademik açıdan incelenmesi çalışmanın önemini daha da arttırmaktadır Çalışma neticesinde, küresel ve bölgesel güçler arasındaki rekabetin Irak'ı istikrarsızlığa sürükleyen en önemli nedenlerinden biri olduğu ve bu istikrarsızlık sonucunda bölge devletlere de yakından etkilediğini bulgusuna ulaşılmıştır. 2003 işgali sonrası siyasi ve anayasal devlet yapısı ayrıca Irak halkının kendi içindeki bölünmüş yapısı ve mezhepsel ayrılıklar da Irak'ta yaşanmakta olan istikrarsızlığın temel nedenlerindendir. Toplum içindeki bu ayrışmanın etkileri günümüzde de oldukça net bir biçimde görülebilmektedir.

After the terrorist attack on September 11, 2001, the Cold War regimes in North Africa and Middle East had to be changed. Firstly, international pressures then national motives have influenced this change. However, due to this changes, these states in the region started to be destabilized. Republic of Iraq was one of these states. Regarding that, the aim of this thesis is to search and examine national and international reasons of instability of Iraq after 2003. In addition, it is another aim of the thesis to develop suggestions by evaluating the effects of this instability phenomenon in and around Iraq. In order to begin to examine the national causes of instability, first the definition of the concept of political instability was given and the concept was discussed in a theoretical framework. Political instability indicators and factors causing political instability were examined. The existence of these instability factors in Iraq was questioned in the period before and after the 2003 invasion of Iraq by the USA. Accordingly, the establishment of the Iraqi state in 1921 after the British occupation, which was one of the turning points in the modern history of Iraq, was taken as the starting point and the political and social structure of Iraq until today was examined. Thus, the historical and social foundations of the elements of instability that are still effective in Iraq today have been shed light on. The Republic of Iraq is important because it is the first regional state to be dragged into instability with the invasion of the USA in 2003 in the Middle East, which has become the center of conflict and social chaos in the 21st century, following the terrorist attack of September 11, 2001. The political instability in Iraq continues today and is still a run-on issue. At the same time, the Republic of Iraq is also then neighbor of the Republic of Turkey. As a result of this geographical proximity between the two states, the academic analysis of the causes of instability in Iraq increases the importance of the study, as the instability in Iraq may also affect Turkey. As a result of the study, it was found that the competition between global and regional powers is one of the most important reasons that dragged Iraq into instability and because of this instability; it has been found that it affects the regional states closely. Political and constitutional state structure after the 2003 furthermore, the dvided structure of Iraqi societly and sectarian divisions among them are the base of this instability. The effects of this segregation in society can still be seen quite clearly today.