Psikolojik belirtiler ile savunma mekanizmaları arasındaki ilişkide şemaların aracı rolü

Abstract

Araştırmanın amacı, beliren yetişkinlik dönemindeki (18-25 yaş arası) bireylerde, savunma mekanizmaları ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkiyi ve erken dönem uyumsuz şemaların bu ilişkideki aracı rolünü incelemektir. Araştırmanın evrenini İstanbul'da yaşayan beliren yetişkinlik dönemindeki bireyler; örneklemini ise 2018-2019 eğitim öğretim yılında İstanbul Gelişim Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi'nde eğitim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmaya 24 farklı bölümden 185 kadın (%56,1) ve 145 erkek (%43,9) öğrenci olmak üzere toplam 330 kişi katılmıştır. Katılımcıların yaşları, 19 ile 26 (21.90±2.14) yıl arasındadır. Araştırmamızda veri toplama aracı olarak Sosyodemografik Bilgi Formu'nun yanında, Young (2003) tarafından erken dönem uyumsuz şemaları belirlemek için geliştirilen Young Şema Ölçeği-Kısa Form; Derogatis (1992) tarafından temel psikolojik belirtileri değerlendirmek için geliştirilen Kısa Semptom Envanteri ve Andrews ve ark. (1993) tarafından savunma mekanizmalarını belirlemek için geliştirilen Savunma Biçimleri Testi uygulanmıştır. YŞÖ-KF beş şema alanı (zedelenmiş sınırlar, kopukluk, yüksek standartlar, zedelenmiş otonomi, diğeri-yönelimlilik), SBT-40 üç savunma mekanizması alt grubu (ilkel, nevrotik, olgun), KSE beş alt boyut (depresif belirtiler, anksiyete, olumsuz benlik, somatizasyon, hostilite) ve toplam puanlar üzerinden analizlere dâhil edilmiştir. Verilerin analizinde SPSS 22 paket programı kullanılmış olup, betimleyici istatistiksel testlerin yanında savunma mekanizmalarını, psikolojik belirtileri ve erken dönem uyumsuz şemaları sosyo-demografik veriler açısından karşılaştırmak için t-test ve ANOVA analizleri; savunma mekanizmaları ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkiyi belirlemek için Pearson korelasyon analizi; erken dönem uyumsuz şemaların savunma mekanizmaları ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkideki aracı rolünü ölçmek için ise basit ve hiyerarşik regresyon analizleri uygulanmıştır. Analizlerde anlamlılık düzeyi .05 olarak alınmıştır. Bulgular tablolar halinde özetlenmiştir. Araştırmada üç temel hipotez test edilmiş ve doğrulanmıştır. İlk olarak, sosyodemografik veriler ile savunma mekanizmaları, psikolojik belirtiler ve erken dönem uyum bozucu şemalar karşılaştırılmıştır. Cinsiyet faktörüne göre, zedelenmiş sınırlar hariç diğer tüm şema alanlarında (zedelenmiş otonomi, kopukluk, yüksek standartlar, diğeri-yönelimlilik), olumsuz benlik ve hostilite belirtilerinde ve ilkel savunma mekanizmalarında farklılık bulunmuştur. Ebeveyn kaybına göre, olumsuz benlik ve hostilite belirtileri arasında fark bulunmuştur. Kardeş faktörü, kardeş sayısı ve doğum sırasına göre, nevrotik savunma mekanizmaları açısından fark bulunmuştur. Savunma mekanizmaları ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkiyi öğrenmek için yapılan analiz sonucuna göre, tüm psikolojik belirtiler (depresif belirtiler, anksiyete, olumsuz benlik, somatizasyon, hostilite) ile ilkel ve nevrotik savunma mekanizmaları ilişkilidir. Erken dönem uyumsuz şemaların, savunma mekanizmaları ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkide aracı rolünü saptamak için yapılan analizler sonucunda, erken dönem uyumsuz şema alanlarının tümünün, tüm psikolojik belirtileri yordadığı; ilkel ve nevrotik savunma mekanizmalarının psikolojik belirtileri yordayıcı etkisini ise artırdığı görülmüştür. Çalışmanın bir diğer bulgusu, olgun savunma mekanizmalarının psikolojik belirtilerden hiçbirini yordamadığıdır. Yani olgun savunma mekanizmaları, psikolojik belirtilere neden olmamaktadır. Sonuçlar, savunma mekanizmaları, psikolojik belirtiler ve erken dönem uyumsuz şemaların doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili olduğunu göstermiştir. İlkel ve nevrotik savunmalar ile erken dönem uyumsuz şemaların psikolojik belirtilere neden olduğu görülmüştür. Ek olarak, ilkel ve nevrotik savunma mekanizmaları şema alanlarının etkisiyle psikolojik belirtilerin şiddetini artırmaktadır. Çalışmamızın sonuçlarından hareketle, klinik uygulamalarda bireylerin psikolojik belirtilerinin nedenleri araştırılırken kullandıkları savunma mekanizmaları ve erken dönem uyumsuz şemalarının tespitinin de yapılması gerekmektedir. Bireyleri, erken dönem uyumsuz şemalarını tanımaları ve olgun savunmaları kullanabilmeleri yönünde desteklemek gerekmektedir.

The aim of the study is to examine the relationship between defense mechanisms and psychological problems and to observe the mediating role of early maladaptive schemas in emerging adulthood (age between 18-25). The population of study consists of individuals living in İstanbul; the sample consists of students in the Faculty of Economics, Administrative and Social Sciences of Istanbul Gelisim University in the academic year of 2018-2019. Three hundred and thirty participants, 185 women (56.1%) and 145 men (%43.9) participated in the study. Participants were aged between 19 and 26 (21.90±2.14). YSQ-SF developed by Young (2003) to detect the early maladaptive schemas, BSI developed by Derogatis (1992) to evaluate the psychological symptoms, and DMT developed by Andrews and his colleagues (1993) to distinguish defense mechanisms as well as the Socio-demographical Form were used to collect the data. Analysis were conducted based on five maladaptive schema domains by YSQ-SF (impaired limints, disconnection, unrelenting standards, impaired autonomy, other-directedness), three subgroups of defense mechanisms by DMQ-40 (immature, neurotic, mature), five common psychological symptoms by BSE (depression, anxiety, negative self image, somatization, hostility), and total scores of the questionnairres. SPSS 22 package program was utilized in the analysis of descriptive statistics as well as the series of analysis involving t-test, ANOVA, correlation and regression. Analyses were conducted based on the significance value of .05. Results were demonstrated via tables. Three main hypotheses were tested in the study and all three were verified depending on the results of conducted analyses. Firstly, defense mechanisms, psychological symptoms, and early maladaptive schemas were compared to sociodemographical data. After the analyses, all schema domains except for impaired limits (including impaired autonomy, disconnection, unrelenting standards, other-directedness), negative self image, hostility, and immature defenses were found to be different according to gender difference. Negative self image and hostility were found to be different according to parental loss. Neurotic defenses were found to be different according to existance of siblings, number of siblings, and birth order. After correlation analysis, all psychological symptoms (depression, anxiety, negative self image, somatisation, hostility) were found to be related to immature and neurotic defenses. After regression analysis, all domains of maladaptive schemas were found to be predictors of all psychological symptoms. Moreover, all domains of maladaptive schemas had a role in increasing the predictive effect of immature and neurotic defenses. Another significant result of the study is that mature defenses did not predict any of psychologcial symptoms. Results showed that defense mechnisms, pschological symptoms and maladaptive schemas are either directly or indirectly related to each other. Maladaptive schemas as well as immature and neurotic defense mechanisms predicted psychological symptoms. Additionally, immature and neurotic defenses together with maladaptive schemas had an increased effect on psychological symptoms. In the light of results of the study, defense mechanisms and maladaptive schemas should be recognized in the process of clinical examination. Clinicians should support their patients in terms of identifying their maladaptive schemas and adapt them to mature defenses.