Turgut Özal (1983-1993) Dönemi Türk Dış Politikası

Abstract

Türkiye, Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte milli çıkarlarını üst seviyeye çıkarmak için, genel olarak 1923-1983 yılları arasında Batı odaklı, statükonun korunması güdümlü, çevre ve bağımsız ülkelerle dost ilişkiler kurmayı hedefleyen bir dış politika izlemiştir. Batı odaklı dış politika uygulanmasının başlıca sebepleri arasında, Atatürk'ün muasır medeniyetler seviyesine ulaşacak uygun bir devlet yaratma amacı bulunmaktadır. Soğuk Savaşın sona ermesiyle beraber, uluslararası dengeler değişmiştir. Bu değişimle beraber, Turgut Özal, Türkiye'nin geleneksel statükocu dış politikasını eleştirmiş, çok yönlü ve Balkanlardan Orta Asya'ya kadar nüfuz kurmayı hedefleyen dış politika uygulamaya koymuştur. Bu strateji çerçevesinde Türkiye, ticaret, sanat, eğitim ve iletişim gibi birçok kanaldan yeni bağımsızlıklarını kazanan Türk cumhuriyetlerine yönelik politikalar geliştirmiştir. Fakat Türk Cumhuriyetlerine yönelik bu dış politika, Turgut Özal'ın beklediği gibi sonuç vermemiş ve başarılı olamamıştır. Bu başarısızlığın öncelikli sebeplerinden ilki; bu ülkelerin sosyal ve ekonomik gerçeklikleri daha çok Rusya ile yakın ilişkiler kurmaya itmesi olmuştur. İkinci sebep ise Türkiye'nin bu ülkelerin modeli ve lideri olması için gerekli kaynakları ve yapıyı bünyesinde bulundurmamasıdır.

Turkey generally pursued a role and a foreign policy aimed at establishing friendly relations with the periphery and independent countries, guided by the statusquo, between the years 1923 and 1983, in order to bring the national interests to a highest level with the establishment of the Republic. The reasons of Western-oriented foreign policy is Atatürk's aim to create a suitable state to reach the level of contemporary civilizations. With the end of the Cold War, international balances changed. At that time, Turgut Özal criticized Turkey's foreign policy of the traditional statusquo. He tried to acquire lidership role for Turkey in the reagion and put his strategy in a multi-faceted foreign policy that aims to establish influence policy over the Balkans and Central Asia. Within this strategy, Turkey developed policies for the newly independent Turkish republics in Central Asia from many channels such as trade, arts, education and communication. But this foreign policy towards Turkish republics was not successful as Turgut Özal had expected. One of the primary causes of this failure is; The social and economic realities of these countries have been a push for closer relations with Russia Federation. The second reason is that Turkey does not have the necessary resources to be the model and leader of these countries. KeyWords: Turgut Özal, Turkish Foreign Policy, Turkish Republics