12 Mart (1971) Döneminde Muhalif Bir Dergi: Ortam

Abstract

Siyasi tarihimizde demokrasinin kesintiye uğratıldığı ‘ara rejim’ olarak yerini alan 12 Mart (1971) dönemi, başta düşünce ve basın özgürlüğü olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin kısıtlandığı bir dönemdir. Birçok gazeteci, yazar ve aydının tutuklandığı, gazetelerin kapatıldığı, kitapların toplatıldığı, yayın yasaklarının getirildiği bu dönemde Ortam dergisi, muhalif bir ses olarak ayakta kalma mücadelesi vermiştir. 12 Mart Muhtırası’ndan kısa bir süre sonra haftalık bir dergi olarak yayın hayatına başlayan Ortam, 1971 yılının nisan ve kasım ayları arasında toplam 23 sayı yayımlanmıştır. Günlük, büyük gazetelerin ardından yüksek tirajıyla geniş bir okur kitlesine ulaşan dergide Mümtaz Soysal, Muammer Aksoy, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu gibi akademisyenlerin yanı sıra, İlhami Soysal, Ali Sirmen, Nimet Arzık, Nadir Nadi, Sadun Tanju, Refik Erduran gibi o dönemin olduğu kadar günümüzün de önemli gazetecileri/yazarları görev almıştır. Aydın Engin, Osman Ulagay ve Uğur Mumcu ise profesyonel gazeteciliğe Ortam’da başlamışlardır. Bu çalışmanın amacı, Ortam dergisinin 12 Mart dönemindeki muhalif duruşunu ortaya koymaktır. Ortam’ın yayımlanmış toplam 23 sayısının, tekil tarama yöntemiyle nitel içerik analizi yapılmış ve derginin yazı işleri müdürlerinden Aydın Engin’le görüşülmüştür. ‘Partilerüstü Hükümet’ ve ‘Reform Hükümeti’ olma iddiasıyla göreve gelen Nihat Erim Kabinesinin uygulamalarına, başta anayasa değişikliği olmak üzere karşı çıkan; günlük basının ayrıntılı yer vermediği dönemin siyasi duruşmalarına sayfalarını ayıran; işçi haklarını, temel hak ve özgürlükleri savunan Ortam’ın, demokrasiden yana bir duruş sergilediği görülmektedir.

The 12th March (1971) period which has been characterized as an ‘interim regime’ in our political history, is a phase in which basic human rights, such as freedom of thought and freedom of the press were put under restraint. The Ortam review struggled to survive as a ‘dissident voice’ during this period in which a large number of writers and intellectuals had been arrested and many newspapers, periodicals and books had been censored. Starting its publication life right after the military intervention on March 12, as a weekly review, Ortam published 23 issues between April and November of 1971. The review had a high circulation which was close to those of popular daily newspapers. Many academics such as Mümtaz Soysal, Muammer Aksoy, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu and many important journalists/writers like İlhami Soysal, Ali Sirmen, Uğur Mumcu, Nimet Arzık, Nadir Nadi, Sadun Tanju, Refik Erduran wrote for the review. Aydın Engin, Osman Ulagay and Ugur Mumcu also started their journalism careers with the Ortam review. The main objective of this work is to portray the opposing stance of Ortam during the 12 March period. The 23 issues of the review have been ‘qualitatively’ content analyzed by the single screening method and Aydın Engin, the chief editor of Ortam, has been interviewed. With its position against the operations - especially the constitutional amendments- of the Nihat Erim government, which had taken office with the promise of being a ‘Supra-political Forces Government’ and ‘A Government of Reformation’ and with its pages reserved to the political trials which had been ignored by the popular daily newspapers and with its support on workers’ rights, on basic human rights and freedoms, we can clearly observe that Ortam possessed a pro-democracy view.