İstanbul Gelişim Üniversitesi Haftalık Üniversite Bülteni (8-12 Şubat 2021) 

Abstract

DUAYENDEN -- COVID-19’un Çocuklar Üzerindeki Psikososyal Etkisi - Küresel COVID-19 salgınıyla ortaya çıkan sağlık, eğitim ve çalışma alanlarındaki yeni durumlar, insanların yaşamlarının çeşitli yönlerini derinden etkilemektedir. Her ne kadar çocuklar ve gençler hastalığı genellikle hafif semptomlarla geçirseler de salgının günlük hayatı değiştirmiş olması nedeniyle bu gruptakilerin gelişimsel riskleri artmıştır. Bazı durumlarda ebeveynçocuk ayrılığı, kendilerinin veya sevdiklerinin hastalığı kapma ihtimali ve arkadaş ilişkilerinin azalması gibi yeni durumların yarattığı olumsuzluklar çocuklar ve gençlerde korku, kaygı ve uyum sorunları yaratabilir. Diğer riskler arasında ise ebeveynlerin ruhsal sorunları, aile içi şiddet, çocuk ihmal ve istismarında artış gibi durumlar sayılabilir. Çocukluk ve yetişkinlikte ruhsal bozukluklar açısından risk faktörlerini inceleyen tüm bilimsel çalışmalar, stres ve felaket durumlarındaki tepkilerin belirgin bireysel değişiklikler gösterdiğini ortaya koymuştur. Bazı çocuklar çöküntü ve yıkım içinde iken bazıları hasarlardan kendini korumayı başarır. Ciddi risk koşullarına rağmen uyumsal fonksiyonlarını sürdürme olgusu “dayanma gücü” olarak değerlendirilir. Dayanıklılığı geliştiren etkenlerin anlaşılması ise halen incelenmektedir. Bu alanda inceleme yapan araştırmacılar, olumsuz ortamlara rağmen sağlıklı gelişimin devam etmesini sağlayan etkenleri “koruyucu etkenler” olarak tanımlar. Örneğin, 3 veya daha fazla risk faktörüne karşın sevecen bir anne ya da babanın varlığı davranış problemlerini azaltmaktadır. Dayanıklı çocuklarda, bakım veren bir ebeveyn figürüyle veya aile dışından bir yetişkin ile yakın ilişkiler görülmektedir. Gelişim psikolojisi araştırmaları; erken çocukluk dönemindeki yaşantıların, öğrenilen deneyimlerin, bilişsel, duygusal ve psikososyal gelişim üzerindeki etkilerinin yaşam boyu davranış ve başarı temellerini oluşturduğu görüşünü destekler. Bu bağlamda, salgın döneminde özellikle çocukların psikososyal gelişimleri üzerindeki uzun dönemli olumsuz etkilerden kaçınmak ve ciddi önlemler almak için çaba sarf etmek gerekmektedir. Ev izolasyonunu gerektiren durumlar için oluşturulan acil eylem planlarına psikososyal destek hizmetlerinin de dâhil edilmesi önemli katkılar sağlayacaktır. Bu hizmetler, içinde çocuk gelişimcilerinin de bulunduğu farklı meslek gruplarının iş birliği ile ailelerin özelliklerine göre yapılandırılan aile destek programları ile yürütülebilir. Bu programlar kapsamında, aile içi iletişim becerilerinin geliştirilmesi, sağlıklı çocuk yetiştirmeye yönelik anne-baba tutumları ve stresle başa çıkma becerileriyle ilgili tekniklerin bulunması önemlidir. Risk ortamlarına yönelik çalışmalar; böyle dönemlerde annebaba ile çocuk arasındaki iletişimin artırılmasının ve çocukların günlük yaşamlarını düzenli şekilde yürütmelerine rehberlik eden etkinlik programlarının varlığının çocuk ve gençlerin stresle başa çıkma becerilerini geliştirdiğini göstermektedir. COVID-19 salgınının ne zaman sonlanacağı bilinmemektedir. Uzun sürmesi durumunda, risk faktörlerine yenilerinin eklenmesi ihtimaline karşı acil eylem planlarına çocuklara yönelik psikososyal destek programlarının dâhil edilmesi geleceğimizin sağlıklı inşası yönünden büyük önem taşımaktadır. Prof. Dr. M. Meziyet ARI Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü