İslamcı Anlayışlar Üzerinden Ortadoğu’ya Bakmak: Türkiye Merkezli Bir Değerlendirme

Abstract

Terim olarak Ortadoğu 19. Yüzyıldan kalma sömürgeci döneme ait İngiliz orjinli bir kavramdır. Bu kavrama bugün alışılmış olunsa da, kavramın bölge ile ilgili kullanımı hiçbir zaman tam olarak kabul görmemiştir. Her şeyden önce kavram Avrupamerkezci olup, neyin doğusu sorusunu gündeme getirmektedir. Günümüzde bu kavram; özü itibariyle Batı’dan farklı bir bölgeyi, Müslüman kültürü ve dinini ifade etmek için kullanılmaktadır. Dolayısıyla, Ortadoğu kavramı coğrafi/fiziki olarak Ortadoğu bölgesinin dışına uzanmakta ve çoğunlukla İslam coğrafyasının bir diğer adı gibi kullanılmaktadır. Ortadoğu’da siyaset dünyada en hızlı değişen siyasetler arasındadır. Savaş, şiddetle karışık değişim ve sonu gelmez dış müdahaleler, bu bölgede olayların akışını hızla değiştirebilmektedir. Dolayısıyla olayların akışında Ortadoğu’da ortaya çıkan çatışmalar çoğunlukla din, mezhep çatışması gibi gözükse de, aslında bunun arkasında yatan iktidar, nüfuz ve hegemonya kurma kavgasıdır. Bu çalışmada Ortadoğu’da modern zamanlardan beri dozajı gittikçe artan iktidar, nüfuz ve hegemonya kurma kavgasında görünür sebep olarak ileri sürülen din ve mezhep gerilimleri üzerinde duracağız. Bu gerilimler sadece mezhepler arasında değil, mezhepler içine de uzanmaktadır. Nitekim şu andaki görüntü, Ortadoğu bölgesinde esas mücadelenin Şii-Sünni çekişmesi üzerinde değil de, Sünni dünyanın kendi içinde, radikal selefi Sünnilik ile ılımlı demokrat ya da özgürlükçü Sünnilik arasında gerçekleşeceği yönündedir.