2002 Sonrası Türkiye - İran Enerji İlişkileri ve Jeopolitik Sonuçları

Abstract

İran ile bağları köklü bir geçmişe uzanan Türk topluluklarının bugün de sınır komşusu olunması ile birlikte ilişkileri sürmüştür. Gelinen noktada bazı dönemlerde önemli siyasi krizler yaşanmış olsa da Irak ile İran arasında yaşanmış krizler kadar güçlü bir krizin yaşanmışlığından söz etmek mümkün değildir. Bu tezde, 2000’lerle başlayan Türkiye–İran ilişkisinde Türkiye’nin eski dış politika alışkanlığı olan bölgesel rekabet ve birbirlerini düşman gibi görme alışkanlığından vazgeçtiği ve ekonomik ilişkileri geliştirerek, karşılıklı bağımlılık yaratarak sorunları çözme ve ilişkileri geliştirme politikası uyguladığı görülmektedir. Tezin amacı olarak AK Parti hükümetleri sürecinde İran ve Türkiye’nin enerji politikalarına odaklanılmıştır. İki ülke arası ilişkiler, bu politikaların yarattığı jeostratejik ve ekonomik sonuçlar çerçevesinde ele alınmaktadır. Aynı zamanda iki ülke arasında enerji üzerinden kurulan ilişkilerin ABD ve AB ile ilişkilere nasıl yansıdığına yakından bakılmıştır. Tezin önemi komşu olan İran ile ilişkilerimizin derinlik ve ölçeğinin belirlenmesinin yanında, siyasi ilişkiler ile enerji ve dış ticaret ilişkileri arasındaki bağlantıya daha yakından bakabilmektir. Türkiye’nin gelişen ekonomisi nedeniyle enerji ihtiyacı da artmıştır. Türkiye petrol ve doğal gaz ihtiyacının %10’unu kendisi karşılayabiliyor. Geriye kalan %90’lık kısmı ise İran, Rusya, Suudi Arabistan, Azerbaycan gibi çevre ülkelerden ithal etmektedir. İran, Türkiye’nin son senelerde en çok petrol ihraç ettiği ülkedir ve Türkiye de İran’ın son senelerde doğalgaz ihracatının %95’ini ithal etmektedir. İran, dünyanın petrol rezervleri ve petrol ihracatı açısından ilk sıralardaki birkaç ülkeden biridir. Dünya doğal gaz rezervlerinde ilk sırada yer almaktadır. Bu enerji rezervleri ve üretimi, komşusu Türkiye’yi İran ile enerji ilişkisinde İran’a bağımlı kılmaktadır. Türkiye ve İran 80 milyonluk gelişmekte olan iki ülkedir. Ortadoğu’nun en büyük gelişmiş birkaç ülkesinden biri olan İran ve Türkiye son dönemlerde ticaretlerini artırsalar da beklenilen ve olması gereken seviyeyi yakalayamamışlardır.

The rooted relations between İran and Turkish communities continue at the present time due to shared borders within two countries. Though its not possible to compare the crises between Turkey and İran with the crises between İran and Irak , its possible to say olso Iran and Turkey had very harsh crises along with the history.In this thesis we examine the process that Turkey left its old policies accepting İran as a regional rival and enduring enemy and adopted policies to solve problems with İran by improving relations and mutual dependence. The Target of the thesis is to examine the energy policies created jeostrategic and economic results between İran and Turkey within the era of AKP government. At the same time we examine the effect the energy – based relations between Turkey and İran on USA and EU. The importance of the thesis is to define the profundity and the scale of the relations and examine the political and foreign trade relations between İran and Turkey. The energy necesity of Turkey increased due to its growing economy. Turkey barely supplies 10 percent of its energu need. The other 90 percent of its energy necesity its exported from contries like İran, Russian, Saudi Arabia, Azarbeijan imported. In recent days, Turkey imports great amounts of oil from İran and 95 percent of Turkey’s natural gas necesity is suplied by İran. İran is one of the most important oil exporter country with its great oil reserves and İran is at top on World with its natural gas rezerves. These reserves and produntion makes Turkey dependent on İran in terms of energy. Turkey and İran ar two developing countries of Middle East with their 80 millions of population and big economic capacities. Though these two neighbor country increased their economic relations, they couldnt reach the economic target they planned.